عمل شقاق مقعدی | راهنمای کامل تشخیص، درمان جراحی و مسیر بهبودی پایدار

به عنوان یک پزشک، درک می‌کنم که مواجهه با عارضه‌ای دردناک و مداوم مانند شقاق مقعدی می‌تواند چقدر ناراحت‌کننده و بر کیفیت زندگی شما تأثیرگذار باشد. اولین قدم در مسیر درمان، شناخت دقیق این بیماری است. شاید برای شما این سوال پیش آمده باشد که شقاق چیست؟ به زبان ساده، شقاق یا فیشر مقعدی، پارگی یا زخمی در ناحیه حساس پوشش مقعد است که معمولاً در اثر عبور مدفوع سفت یا اسهال مزمن ایجاد می‌شود. این عارضه می‌تواند با درد شدید، خونریزی حین یا پس از اجابت مزاج و اسپاسم عضلات مقعدی همراه باشد.

در بسیاری از موارد، شقاق حاد با روش‌های درمانی غیرجراحی مانند تغییر رژیم غذایی، استفاده از نرم‌کننده‌های مدفوع، کرم‌های موضعی و نشستن در وان آب گرم بهبود می‌یابد. با این حال، زمانی که شقاق مزمن می‌شود و به درمان‌های نگهدارنده پاسخ نمی‌دهد، ممکن است نیاز به مداخلات پیشرفته‌تر، از جمله عمل شقاق باشد.

در کلینیک پارادایس، ما با بهره‌گیری از تخصص و تجربه چندین ساله تیم پزشکی و استفاده از پیشرفته‌ترین روش‌های تشخیصی و درمانی، آماده ارائه خدماتی جامع به شما هستیم. هدف ما در کلینیک پارادایس، نه تنها درمان علائم، بلکه ریشه‌یابی مشکل و ارائه راه‌حل‌های پایدار برای بازگشت شما به زندگی بدون درد است. ما در کنار درمان‌های غیرجراحی، در زمینه انواع روش‌های عمل شقاق نیز تخصص داریم و با ارزیابی دقیق شرایط شما، بهترین گزینه درمانی را پیشنهاد می‌کنیم.

عمل شقاق چگونه است؟

عمل شقاق یا جراحی شقاق مقعدی، روشی است برای درمان ترک یا زخم عمیق ایجادشده در دیواره مقعد که معمولاً با درد، خونریزی و سوزش همراه است. زمانی که شقاق با روش‌های غیرجراحی مانند پماد یا تغییر در رژیم غذایی بهبود پیدا نکند، پزشک ممکن است انجام عمل جراحی را توصیه کند.

شایع‌ترین نوع این جراحی، اسفنکتروتومی داخلی جانبی (Lateral Internal Sphincterotomy) است. در این روش، جراح قسمتی از عضله اسفنکتر داخلی مقعد را برش می‌دهد تا فشار در این ناحیه کاهش پیدا کند و زخم فرصت ترمیم داشته باشد. این عمل معمولاً به صورت سرپایی انجام می‌شود، زمان بهبودی آن سریع است و در اغلب موارد باعث رفع کامل علائم شقاق می‌شود.

هدف اصلی عمل شقاق، کاهش درد، جلوگیری از عود بیماری و تسریع روند بهبود زخم است. این عمل یک روش مؤثر و کم‌خطر برای بیمارانی است که از شقاق مزمن یا مقاوم به درمان‌های دارویی رنج می‌برند.

رویکردهای درمانی غیرجراحی

همانطور که پیشتر ذکر شد، درمان اولیه شقاق مقعدی عمدتاً بر روش‌های غیرجراحی تمرکز دارد. هدف این درمان‌ها کاهش درد، نرم کردن مدفوع، کاهش اسپاسم عضلات مقعدی و فراهم کردن شرایط برای ترمیم طبیعی پارگی است. بسیاری از شقاق‌های حاد ظرف چند هفته با این روش‌ها بهبود می‌یابند.

درمان‌های غیرجراحی شقاق مقعدی شامل فهرستی از اقدامات است:

1. تغییرات رژیم غذایی: افزایش مصرف فیبر (میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل) و نوشیدن مایعات فراوان برای جلوگیری از یبوست.
2. نرم‌کننده‌های مدفوع: مانند لاکتولوز یا پلی‌اتیلن گلیکول برای راحت‌تر کردن دفع.
3. حمام سیتز (نشستن در آب گرم): نشستن در وان آب گرم به مدت 15-20 دقیقه چندین بار در روز می‌تواند به کاهش اسپاسم عضلات و افزایش جریان خون در ناحیه کمک کند.
4. کرم‌های موضعی:
   • کرم‌های حاوی نیتروگلیسیرین
   • کرم‌های حاوی مسدودکننده‌های کانال کلسیم موضعی (مانند دیلتیازم یا نیفدیپین)
   • کرم‌های بی‌حس کننده موضعی (مانند لیدوکائین)
5. تزریق بوتاکس: تزریق سم بوتولینوم به عضله اسفنکتر داخلی مقعد.

بسیاری از افراد ابتدا به دنبال درمان خانگی شقاق هستند که عمدتاً شامل تغییرات رژیم غذایی، افزایش مصرف آب، و استفاده از حمام سیتز است. این روش‌ها بخشی از درمان‌های نگهدارنده غیرجراحی هستند و در موارد حاد می‌توانند بسیار مؤثر باشند.

اما چرا با وجود این روش‌ها، گاهی نیاز به عمل شقاق پیدا می‌شود؟ زمانی که شقاق مزمن می‌شود (بیش از 6 تا 8 هفته طول می‌کشد) و به درمان‌های غیرجراحی ذکر شده پاسخ نمی‌دهد، بافت اطراف شقاق سفت و زخمی می‌شود، ممکن است یک برچسب پوستی در قسمت خارجی و یک پاپیلای مقعدی بزرگ شده در قسمت داخلی ایجاد شود. در این مرحله، جریان خون به ناحیه مختل شده و اسپاسم عضلات به قدری شدید است که مانع ترمیم می‌شود. در چنین شرایطی به عنوان مؤثرترین راهکار برای رفع اسپاسم و فراهم کردن شرایط برای بهبودی دائمی مطرح می‌گردد. تصمیم معمولاً پس از عدم موفقیت حداقل 1 تا 3 ماه درمان تهاجمی غیرجراحی اتخاذ می‌شود.

در برخی موارد خاص، ممکن است پزشک در همان ابتدا را به دلیل وجود علائم شدید، شقاق‌های عمیق یا شقاق‌های مرتبط با بیماری‌های دیگر پیشنهاد دهد.

انواع عمل جراحی شقاق

زمانی که درمان‌های غیرجراحی در بهبود شقاق مزمن ناموفق هستند، عمل شقاق به عنوان یک گزینه مؤثر مطرح می‌شود. هدف اصلی کاهش فشار در کانال مقعدی با شل کردن عضله اسفنکتر داخلی است تا جریان خون به ناحیه افزایش یافته و امکان ترمیم فراهم شود. چندین روش وجود دارد که رایج‌ترین و مؤثرترین آن‌ها جراحی اسفنکتروتومی داخلی جانبی (Lateral Internal Sphincterotomy – LIS) است.

1. اسفنکتروتومی داخلی جانبی (LIS)

   • این روش به عنوان استاندارد طلایی برای درمان شقاق مزمن در نظر گرفته می‌شود و بالاترین میزان موفقیت (بیشتر از 95%) را دارد.
   • در این عمل، بخش کوچکی از عضله اسفنکتر داخلی مقعد به صورت کنترل شده بریده می‌شود. این برش باعث کاهش فشار و اسپاسم عضله شده و جریان خون به ناحیه شقاق افزایش می‌یابد که در نتیجه به ترمیم آن کمک می‌کند.
   • این عمل معمولاً به دو روش انجام می‌شود: روش باز و روش بسته.
   • عمل شقاق به روش LIS معمولاً تحت بیهوشی انجام می‌شود و اغلب به صورت سرپایی است.

2. فیشرکتومی (Fissurectomy)

   • در این روش، خود بافت زخمی شقاق و هرگونه برچسب پوستی یا پاپیلای بزرگ شده مرتبط با آن برداشته می‌شود.
   • گاهی اوقات فیشرکتومی به تنهایی انجام می‌شود، اما اغلب همراه با اسفنکتروتومی یا روش‌های ترمیمی دیگر انجام می‌شود.

3. فلپ‌های پیشرفته (Advancement Flaps)

   • این روش برای شقاق‌های مزمن و پیچیده که به روش‌های دیگر پاسخ نداده‌اند یا در شرایطی که خطر بی‌اختیاری مدفوع پس از LIS بالا است، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
   • در این عمل شقاق، بافت سالم از نواحی اطراف مقعد برای پوشاندن و ترمیم ناحیه شقاق استفاده می‌شود. این روش پیچیده‌تر است.

انتخاب نوع آن بستگی به عوامل مختلفی دارد. در کلینیک پارادایس، پزشک متخصص پس از معاینه دقیق، مناسب‌ترین روش را برای شما توضیح داده و انتخاب می‌کند.

عمل شقاق با تیغ جراحی

روش‌های اصلی عمل، یعنی اسفنکتروتومی و فیشرکتومی، شامل استفاده از ابزارهای جراحی دقیق برای برش بافت هستند. زمانی که از عمل شقاق با تیغ جراحی سخن می‌گوییم، معمولاً منظور روش اسفنکتروتومی داخلی جانبی (LIS) یا فیشرکتومی است که در آن‌ها جراح با استفاده از چاقوی جراحی (اسکالپل) یا ابزار مشابه مانند الکتروسرجری (کوتر جراحی)، بخش مورد نظر از عضله یا بافت شقاق را برش می‌دهد. این اصطلاح اشاره دارد به ماهیت تهاجمی این روش‌ها که برای ایجاد تغییرات دقیق در بافت و رفع مشکل شقاق مزمن طراحی شده‌اند. هدف از آن، کاهش فشار عضله اسفنکتر داخلی و/یا برداشتن بافت زخمی شقاق است تا بهبودی امکان‌پذیر شود.

آمادگی‌های لازم قبل از عمل شقاق

قبل از انجام عمل، مانند هر عمل جراحی دیگری، نیاز به انجام برخی آمادگی‌ها برای اطمینان از سلامت شما و موفقیت‌آمیز بودن جراحی است. این آمادگی‌ها توسط تیم پزشکی شما در کلینیک پارادایس به طور کامل به شما توضیح داده خواهد شد.

فهرست آمادگی‌های قبل از عمل:

1. مشاوره با پزشک و ارزیابی سلامت عمومی: بررسی سابقه پزشکی، داروها و انجام معاینه فیزیکی.
2. انجام آزمایشات لازم: آزمایش خون، نوار قلب یا عکس قفسه سینه در صورت لزوم.
3. آمادگی روده: ممکن است نیاز به استفاده از ملین خفیف یا ناشتا بودن باشد (طبق دستور پزشک).
4. توقف مصرف سیگار: توصیه به ترک سیگار حداقل چند هفته قبل .
5. ترتیبات پس از جراحی: برنامه‌ریزی برای بازگشت به منزل با همراه و تنظیم برنامه‌های کاری/شخصی.
6. بهداشت شخصی: دوش گرفتن با صابون ضدعفونی‌کننده.
7. اطلاع رسانی در مورد حساسیت‌ها: گزارش هرگونه حساسیت به داروها یا مواد دیگر.

رعایت دقیق این دستورالعمل‌ها به کاهش خطر عوارض و تسریع روند بهبودی پس از عمل کمک شایانی می‌کند.

عمل شقاق چگونه است؟

در اینجا به صورت خلاصه مراحل انجام رایج‌ترین نوع عمل شقاق، یعنی اسفنکتروتومی داخلی جانبی (LIS) را شرح می‌دهیم:

مراحل کلی عمل شقاق LIS

1. بیهوشی: بیهوشی عمومی، منطقه‌ای یا موضعی با آرام‌بخش انجام می‌شود.
2. آماده‌سازی: ناحیه مقعد تمیز و ضدعفونی می‌شود.
3. ایجاد برش: یک برش کوچک در پوست نزدیک لبه مقعد ایجاد می‌شود (در روش باز).
4. شناسایی عضله: عضله اسفنکتر داخلی مقعد شناسایی می‌شود.
5. برش عضله (اسفنکتروتومی): بخش کوچکی از فیبرهای عضله اسفنکتر داخلی به دقت بریده می‌شود.
6. بستن برش (اختیاری): برش پوستی ممکن است باز گذاشته شود یا با بخیه بسته شود.
7. پایان عمل: ناحیه تمیز شده و پانسمان قرار داده می‌شود.

دوره نقاهت بعد از عمل شقاق و مراقبت‌های پس از جراحی

دوره نقاهت پس از عمل شقاق بخش مهمی از فرآیند درمان است. شما معمولاً در همان روز جراحی مرخص می‌شوید.

دوره نقاهت شامل مراحل زیر است:

• روزهای اول: استراحت، مدیریت درد، شروع اجابت مزاج نرم.
• هفته اول: کاهش تدریجی درد، ادامه مراقبت‌های بهداشتی، افزایش ملایم فعالیت.
• هفته‌های بعدی: بهبودی زخم، بازگشت به فعالیت‌های عادی، بهبود کامل.

نکات کلیدی در مراقبت‌های پس از عمل

1. کنترل درد: مصرف داروهای مسکن طبق دستور پزشک.
2. مدیریت اجابت مزاج: پیشگیری از یبوست با فیبر و مایعات، استفاده از نرم‌کننده‌های مدفوع، عدم زور زدن.
3. بهداشت ناحیه مقعد: استفاده از حمام سیتز، تمیز کردن ملایم ناحیه پس از اجابت مزاج.
4. فعالیت بدنی: استراحت اولیه و سپس شروع تدریجی پیاده‌روی و فعالیت‌های سبک.
5. مراجعه به پزشک: پیگیری روند بهبودی با ویزیت‌های بعدی.

فیلم عمل جراحی شقاق

در ادامه فیلم عمل جراحی شقاق شقاق را با هم بررسی می‌کنیم:

علت درد بعد از عمل شقاق

درد طبیعی است و دلایل مختلفی دارد. مهمترین علت درد بعد از عمل شقاق شامل موارد زیر است:

• زخم جراحی: وجود برش در ناحیه مقعد که به طور طبیعی حساس و دردناک است.
• دستکاری بافت‌ها: التهاب و تورم ناشی از خود فرآیند جراحی.
• اسپاسم باقی‌مانده عضله: حتی پس از برش بخشی از عضله، ممکن است مقداری اسپاسم یا گرفتگی در عضلات اطراف مقعد رخ دهد.
• اولین اجابت مزاج‌ها: عبور مدفوع از روی زخم در حال بهبود می‌تواند باعث درد شود.

این درد معمولاً با داروهای مسکن و مراقبت‌های پس از جراحی (مانند حمام سیتز) به خوبی کنترل می‌شود و به مرور زمان با بهبود زخم کاهش می‌یابد. در صورت درد شدید یا غیرعادی، باید با پزشک تماس گرفت.

بعد از عمل شقاق چی بخوریم؟

رژیم غذایی نقش حیاتی در پیشگیری از یبوست و تسهیل اجابت مزاج دارد، که برای بهبودی زخم ضروری است. مهمترین نکته این است که بعد از عمل شقاق چی بخوریم تا مدفوع نرم و حجیم باشد.

توصیه‌های غذایی بعد از عمل شقاق

• افزایش مصرف فیبر:
  • میوه‌ها (به خصوص آلو، گلابی، توت‌ها)
  • سبزیجات برگ سبز و سایر سبزیجات
  • حبوبات (عدس، لوبیا)
  • غلات کامل و نان‌های سبوس‌دار
• نوشیدن مایعات فراوان: حداقل 8 لیوان آب در روز.
• مصرف منظم نرم‌کننده‌های مدفوع و/یا مکمل‌های فیبر: طبق دستور پزشک.

غذاهایی که باید محدود شوند یا از آن‌ها پرهیز شود:

• غذاهای فرآوری شده و فاقد فیبر.
• محصولات لبنی (در برخی افراد باعث یبوست می‌شود).
• غذاهای نفاخ (ممکن است باعث ناراحتی شوند).
• غذاهای تند و محرک.

رعایت این رژیم غذایی به نرم نگه داشتن مدفوع و کاهش فشار بر محل جراحی کمک می‌کند.

عکس بعد از عمل شقاق مقعدی

در ادامه عکس مرتبط با بعد از عمل شقاق که مشاهده می‌کنید.

عوارض بعد از عمل شقاق

مانند هر عمل جراحی دیگری، عمل شقاق نیز ممکن است با برخی عوارض همراه باشد، اگرچه در دست جراحان ماهر این عوارض نادر هستند.

فهرست عوارض احتمالی بعد از عمل (به خصوص LIS)

• درد (معمولاً قابل کنترل با دارو)
• خونریزی (کم طبیعی است، شدید نادر)
• عفونت در محل جراحی (نادر)
• یبوست یا اسهال
• بی‌اختیاری مدفوع یا گاز (نادرترین و جدی‌ترین)
• عود شقاق (نادر)
• فیستول مقعدی (بسیار نادر)
• تنگی مقعد (نادر)
• عدم بهبود شقاق (در درصد کمی از موارد)

در صورت مشاهده هرگونه علامت غیرعادی مانند تب، لرز، افزایش درد، خونریزی شدید یا ترشح چرکی، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.

هزینه عمل شقاق

یکی از سوالات متداول بیماران در مورد هزینه عمل شقاق است. تعیین آن به عوامل مختلفی بستگی دارد و نمی‌توان یک عدد ثابت برای آن اعلام کرد. این عوامل شامل:

• نوع عمل جراحی: روش‌های مختلف (مانند LIS باز، LIS بسته، فیشرکتومی، فلپ) ممکن است هزینه‌های متفاوتی داشته باشند.
• محل انجام جراحی: هزینه جراحی در بیمارستان‌های دولتی، خصوصی یا کلینیک‌های جراحی محدود متفاوت است.
• هزینه بیهوشی: نوع بیهوشی (موضعی، منطقه‌ای، عمومی) و تعرفه‌های متخصص بیهوشی.
• حق‌الزحمه جراح: تخصص، تجربه و شهرت جراح می‌تواند بر هزینه تأثیرگذار باشد.
• هزینه‌های جانبی: آزمایشات قبل از جراحی، داروها پس از جراحی، ویزیت‌های پیگیری.
• پوشش بیمه: میزان پوشش بیمه‌های پایه و تکمیلی بر هزینه نهایی برای بیمار تأثیر می‌گذارد.

برای اطلاع دقیق از هزینه متناسب با شرایط خود و نوع روش پیشنهادی، توصیه می‌شود مستقیماً با کلینیک پارادایس تماس گرفته و پس از مشاوره با پزشک و تعیین نوع عمل مورد نیاز، از بخش پذیرش کلینیک در مورد جزئیات هزینه‌ها و پوشش بیمه سوال فرمایید.

بر اساس اطلاعات منتشر شده در سایت معتبر Mayo Clinic (کلینیک مایو):

شقاق مقعدی به عنوان پارگی کوچکی در بافت پوشاننده مقعد تعریف می‌شود که اغلب در اثر عبور مدفوع سفت یا حجیم رخ می‌دهد و معمولاً با درد و خونریزی حین و پس از اجابت مزاج همراه است. این منبع اشاره می‌کند که شقاق‌های حاد اغلب با درمان‌های محافظه‌کارانه مانند نرم‌کننده‌های مدفوع و حمام سیتز بهبود می‌یابند.

نتیجه‌گیری

شقاق مقعدی یک عارضه شایع و دردناک است که می‌تواند کیفیت زندگی افراد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. در حالی که بسیاری از شقاق‌های حاد با درمان‌های غیرجراحی بهبود می‌یابند، شقاق‌های مزمن که به این درمان‌ها پاسخ نمی‌دهند، اغلب نیاز به مداخلات جراحی پیدا می‌کنند. عمل شقاق، به خصوص روش اسفنکتروتومی داخلی جانبی (LIS)، یک راه حل مؤثر و پایدار برای درمان شقاق مقعدی مزمن با نرخ موفقیت بسیار بالا و عوارض نادر است.

سوالات متداول

چه زمانی عمل شقاق ضروری می‌شود؟

معمولاً زمانی ضروری می‌شود که شقاق مقعدی مزمن شده و به درمان‌های غیرجراحی تهاجمی به مدت کافی پاسخ نداده باشد. همچنین در مواردی که شقاق بسیار عمیق یا همراه با علائم شدید است، ممکن است پزشک از ابتدا توصیه کند.

آیا عمل شقاق دردناک است؟

خود عمل تحت بیهوشی انجام می‌شود، بنابراین در طول جراحی دردی احساس نخواهید کرد. پس از عمل مقداری درد طبیعی است که با داروهای مسکن قابل کنترل است و به مرور زمان کاهش می‌یابد.

مدت زمان بهبودی پس از عمل شقاق چقدر است؟

دوره نقاهت بعد از عمل اولیه معمولاً چند روز تا یک هفته است. اکثر افراد می‌توانند ظرف 1 تا 3 هفته پس از عمل به تدریج به فعالیت‌های روزمره بازگردند. بهبود کامل زخم ممکن است 4 تا 6 هفته یا بیشتر طول بکشد.

آیا عمل شقاق باعث بی‌اختیاری می‌شود؟

بی‌اختیاری مدفوع یا گاز یکی از نادرترین و جدی‌ترین عوارض بعد از عمل LIS است که در دست جراحان مجرب بسیار پایین (کمتر از 1-2%) رخ می‌دهد. بی‌اختیاری خفیف و موقت در درصد کمی از موارد ممکن است دیده شود که معمولاً با گذشت زمان بهبود می‌یابد.

بعد از عمل شقاق چی بخوریم و چه اقداماتی برای جلوگیری از عود ضروری است؟

برای جلوگیری از عود شقاق و کمک به بهبودی، مهم است که بعد از عمل یک رژیم غذایی پرفیبر و مایعات کافی داشته باشید تا از یبوست جلوگیری شود. استفاده از نرم‌کننده‌های مدفوع در صورت لزوم، داشتن عادات اجابت مزاج منظم و بدون زور زدن، و رعایت بهداشت مناسب ناحیه مقعدی نیز از اقدامات ضروری پس از عمل هستند.