هموروئید، که در زبان عامیانه به آن بواسیر نیز گفته میشود، یکی از شایعترین بیماریهای ناحیه مقعدی است که بخش قابل توجهی از جمعیت جهان را در طول زندگی تحت تأثیر قرار میدهد. اگرچه این عارضه میتواند بسیار آزاردهنده باشد، اما با تشخیص و درمان صحیح، به راحتی قابل مدیریت و بهبود است. در این مقاله، به طور خاص به هموروئید داخلی میپردازیم؛ نوعی از بواسیر که اغلب به دلیل ماهیت پنهان خود، کمتر شناخته شده است.
هدف ما ارائه اطلاعات جامع در مورد این بیماری، از علائم و خطرات آن گرفته تا روشهای تشخیصی و درمانی مؤثر است. بسیاری از افراد به دنبال راهکارهای مناسب برای درمان بواسیر هستند و مراکز تخصصی مانند کلینیک پارادایس با ارائه خدمات درمانی بهروز و کارآمد، به بیماران در یافتن راه حل مناسب کمک میکنند. این مقاله به شما کمک میکند تا درک عمیقتری از بواسیر داخلی پیدا کرده و بهترین تصمیم را برای سلامتی خود اتخاذ کنید.
بواسیر داخلی چیست؟
برای پاسخ به این سوال که بواسیر داخلی چیست، ابتدا باید به درک درستی از آناتومی ناحیه مقعدی و راست روده برسیم. بواسیر داخلی رگهای خونی متورم و ملتهبی هستند که در قسمت پایینی راست روده، بالای خط دندانهای (Dentate Line) و در داخل کانال مقعدی قرار دارند. خط دندانهای مرزی است که بین قسمت حساس و قسمت غیرحساس کانال مقعدی قرار گرفته است.
به دلیل وجود عصبهای احشایی (Visceral Nerves) در این ناحیه و فقدان گیرندههای درد، بواسیر داخلی معمولاً بدون درد است، مگر اینکه دچار عوارضی نظیر بیرونزدگی شدید یا ترومبوز شوند. این ویژگی یکی از تفاوتهای اصلی آن با بواسیر خارجی است که به دلیل قرار گرفتن در ناحیه حساستر زیر خط دندانهای، معمولاً با درد شدیدتری همراه است.
همانطور که در بخشهای بعدی نیز به تفصیل خواهیم پرداخت، هموروئید چیست در حقیقت، به مجموعه وریدهای طبیعی در این ناحیه اطلاق میشود که با گذشت زمان و تحت تأثیر عوامل مختلف، متورم و بزرگ شده و به بیماری تبدیل میشوند. بواسیر داخلی به چهار درجه مختلف تقسیمبندی میشود که شدت بیماری و روش درمانی را تعیین میکند:
- درجه اول (Grade I): در این مرحله، بواسیر داخلی صرفاً متورم شده و در داخل راست روده باقی میماند. علامت اصلی آن معمولاً خونریزی بدون درد است. این نوع بواسیر دیده نمیشود و با لمس نیز قابل تشخیص نیست.
- درجه دوم (Grade II): در این درجه، بواسیر در حین دفع مدفوع از مقعد بیرون میزند اما پس از اتمام عمل دفع، به طور خودبهخودی به داخل بازمیگردد. خونریزی و ترشح مخاطی از علائم شایع این مرحله است.
- درجه سوم (Grade III): در این مرحله، بواسیر داخلی در حین دفع مدفوع بیرون میزند و نیاز به کمک دستی (با فشار انگشتان) برای بازگرداندن آن به داخل مقعد دارد. این نوع بواسیر میتواند باعث درد، خارش، و ناراحتی قابل توجهی شود.
- درجه چهارم (Grade IV): این شدیدترین درجه بواسیر داخلی است که در آن بواسیر به طور دائم از مقعد بیرون زده و به هیچ وجه نمیتوان آن را به داخل بازگرداند. این درجه از بواسیر میتواند بسیار دردناک باشد و خطر ترومبوز (لخته شدن خون) و نکروز (بافتمردگی) را افزایش دهد.
شناخت علائم هموروئید داخلی برای تشخیص به موقع و شروع درمان بسیار حیاتی است. از آنجایی که بواسیر داخلی معمولاً در ناحیه غیرحساسی از کانال مقعدی قرار دارد، اغلب با درد همراه نیست و این موضوع میتواند تشخیص آن را به تأخیر بیندازد. شایعترین و برجستهترین علامت بواسیر داخلی، خونریزی است.
این خونریزی معمولاً به صورت خون روشن و قرمز رنگی مشاهده میشود که روی مدفوع، دستمال توالت پس از پاک کردن، یا در کاسه توالت دیده میشود. میزان خونریزی میتواند از چند قطره تا رگههایی از خون متغیر باشد و معمولاً با درد همراه نیست. خونریزی ممکن است به دلیل فشار وارد شده هنگام دفع مدفوع سفت، به رگهای خونی متورم و شکننده رخ دهد.
علاوه بر خونریزی، سایر علائم بواسیر داخلی میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- بیرونزدگی (پرولاپس): این علامت به خصوص در درجات بالاتر بواسیر داخلی (درجه II به بالا) مشاهده میشود. بیمار ممکن است احساس کند چیزی از مقعدش خارج شده است، به خصوص در حین یا پس از دفع مدفوع. در درجات پایینتر، این بیرونزدگی به طور خودبهخودی به داخل بازمیگردد، اما در درجات بالاتر، نیاز به کمک دستی برای بازگرداندن آن به داخل وجود دارد یا حتی ممکن است به طور دائم بیرون باقی بماند.
- ترشح مخاطی: بواسیر داخلی میتواند باعث ترشح مخاط از مقعد شود. این ترشحات ممکن است لباس زیر را کثیف کرده و منجر به خارش و تحریک پوست اطراف مقعد شوند.
- خارش و سوزش: اگرچه خارش بیشتر با بواسیر خارجی یا بواسیر داخلی بیرونزده که باعث تحریک پوست اطراف مقعد میشوند، مرتبط است، اما در بواسیر داخلی نیز به دلیل ترشح مخاط و رطوبت، ممکن است خارش و سوزش در ناحیه مقعدی ایجاد شود.
- احساس پری یا عدم تخلیه کامل روده: برخی افراد ممکن است پس از اجابت مزاج، احساس کنند که روده آنها به طور کامل تخلیه نشده است، حتی اگر مدفوعی در روده نباشد.
- توده یا برآمدگی در ناحیه مقعد: در صورتی که بواسیر داخلی بیرونزده باشد (پرولاپس)، ممکن است بیمار یک توده نرم و گوشتی در نزدیکی دهانه مقعد احساس کند.
تشخیص صحیح علائم بواسیر داخلی از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا خونریزی از رکتوم میتواند نشانه بیماریهای جدیتری مانند پولیپ روده بزرگ یا حتی سرطان روده بزرگ باشد. بنابراین، هرگونه خونریزی مقعدی باید توسط پزشک بررسی شود.
علائم بواسیر داخلی در زنان
علائم بواسیر داخلی در زنان عمدتاً مشابه علائم عمومی این بیماری است، اما برخی عوامل خاص میتوانند بر شدت یا بروز این علائم در زنان تأثیرگذار باشند. بارداری و زایمان مهمترین عامل در بروز یا تشدید بواسیر در زنان است. در دوران بارداری، افزایش حجم خون، تغییرات هورمونی (که میتواند رگهای خونی را شل کند)، و افزایش فشار رحم بر رگهای لگنی میتواند به بزرگ شدن و متورم شدن بواسیر منجر شود.
علاوه بر این، زور زدن حین زایمان طبیعی نیز فشار زیادی بر وریدهای مقعدی وارد کرده و میتواند باعث بیرونزدگی یا تشدید بواسیر داخلی شود. در نتیجه، بسیاری از زنان پس از زایمان، به خصوص زایمانهای واژینال، علائم بواسیر داخلی را تجربه میکنند. همچنین، ضعف عضلات کف لگن که ممکن است در اثر بارداری و زایمان ایجاد شود، میتواند در بروز پرولاپس (بیرونزدگی) بواسیر نقش داشته باشد.
علائم بواسیر داخلی در مردان
علائم بواسیر داخلی در مردان نیز شباهت زیادی به علائم عمومی دارد. خونریزی بدون درد شایعترین علامت است. مردان نیز مانند زنان ممکن است به دلیل یبوست مزمن، زور زدن هنگام اجابت مزاج، رژیم غذایی کم فیبر، چاقی، و نشستن طولانیمدت دچار بواسیر داخلی شوند. اگرچه عوامل مختص به مردان در بروز بواسیر کمتر از زنان است.
اما مواردی مانند بزرگ شدن پروستات که میتواند منجر به زور زدن بیشتر در حین اجابت مزاج شود، به طور غیرمستقیم میتواند در تشدید بواسیر نقش داشته باشد. با این حال، ارتباط مستقیم و مشخصی بین مشکلات پروستات و بواسیر داخلی وجود ندارد و هر دو بیماری به طور جداگانه باید بررسی و درمان شوند. در هر دو جنسیت، تشخیص دقیق و به موقع برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدیتر ضروری است.
از کجا بفهمیم بواسیر داخلی داریم؟
برای اینکه بدانیم از کجا بفهمیم بواسیر داخلی داریم، درک اینکه این بیماری اغلب بدون درد است، بسیار مهم است. همانطور که اشاره شد، شایعترین علامت بواسیر داخلی، خونریزی بدون درد از مقعد است که معمولاً به صورت خون روشن و قرمز رنگ روی دستمال توالت، مدفوع یا در کاسه توالت مشاهده میشود.
اگر این علامت را تجربه میکنید، اولین قدم مراجعه به پزشک است. خونریزی مقعدی هرگز نباید نادیده گرفته شود، زیرا میتواند نشانه بیماریهای جدیتری باشد که نیاز به تشخیص و درمان فوری دارند. پزشک با پرسیدن سوالاتی در مورد علائم شما، سابقه پزشکی و عادات روده، شروع به تشخیص میکند.
روشهای تشخیصی شامل چه مواردی است؟
- معاینه فیزیکی و معاینه رکتوم با انگشت (Digital Rectal Exam – DRE): پزشک با پوشیدن دستکش و استفاده از روانکننده، انگشت خود را وارد راست روده میکند تا هرگونه ناهنجاری یا توده را لمس کند. با این حال، بواسیر داخلی درجه I و II ممکن است در این معاینه قابل لمس نباشند.
- آنوسکوپی (Anoscopy): این روش دقیقترین و شایعترین روش برای تشخیص بواسیر داخلی است. پزشک از یک وسیله لولهای کوچک به نام آنوسکوپ استفاده میکند که وارد مقعد میشود تا به طور مستقیم داخل کانال مقعدی و راست روده را مشاهده کند. این کار به پزشک امکان میدهد تا بواسیرهای داخلی را به طور واضح مشاهده کرده و اندازه و درجه آنها را تعیین کند.
- سیگموئیدوسکوپی (Sigmoidoscopy) یا کولونوسکوپی (Colonoscopy): در مواردی که خونریزی از مقعد شدید باشد، یا اگر پزشک به بیماریهای جدیتری مانند پولیپ یا سرطان روده بزرگ مشکوک باشد، به خصوص در افراد بالای ۵۰ سال یا با سابقه خانوادگی بیماریهای روده، ممکن است سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی توصیه شود. این روشها به پزشک اجازه میدهند تا بخشهای بیشتری از روده بزرگ را بررسی کند و سایر علل احتمالی خونریزی را رد کند.
- پروکتوسکوپی (Proctoscopy): این روش شبیه به آنوسکوپی است اما به پزشک امکان میدهد تا بخش بزرگتری از راست روده را مشاهده کند.
با توجه به اینکه علائم بواسیر داخلی ممکن است با سایر بیماریهای دستگاه گوارش مشابه باشد، تشخیص دقیق توسط پزشک متخصص (گوارش یا جراح عمومی) ضروری است. هرگز سعی نکنید خودتان را تشخیص دهید یا درمان کنید، به خصوص در موارد خونریزی.
خطرات بواسیر داخلی
اگرچه بواسیر داخلی به ندرت تهدیدکننده زندگی است، اما عدم درمان بواسیر میتواند منجر به بروز خطرات بواسیر داخلی و عوارض مختلفی شود که کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار میدهد. این عوارض شامل:
- کمخونی (Anemia): خونریزی مزمن، حتی به مقدار کم، در طولانی مدت میتواند منجر به از دست دادن مقادیر قابل توجهی آهن و در نتیجه کمخونی فقر آهن شود. علائم کمخونی شامل خستگی، ضعف، رنگپریدگی پوست، تنگی نفس و سرگیجه است. در موارد شدید، کمخونی میتواند نیاز به مکمل آهن یا حتی تزریق خون داشته باشد.
- بیرونزدگی و گیر افتادن (Strangulation): این یکی از جدیترین عوارض بواسیر داخلی، به ویژه در درجات III و IV است. هنگامی که بواسیر به طور کامل از مقعد بیرون میزند و جریان خون به آن قطع میشود، این وضعیت را “گیر افتادن” یا “استرانگولاسیون” مینامند. این عارضه بسیار دردناک است و میتواند منجر به نکروز (مرگ بافت) بواسیر شود، که در این صورت نیاز به جراحی اورژانسی دارد.
- ترومبوز (Thrombosis): اگرچه ترومبوز (تشکیل لخته خون) بیشتر در بواسیر خارجی دیده میشود، اما در بواسیر داخلی بیرونزده و گیر افتاده نیز ممکن است لخته خون در داخل رگهای متورم تشکیل شود. این لخته میتواند باعث درد شدید، التهاب و سفتی در ناحیه بواسیر شود.
- عفونت: در موارد نادر، بواسیر بیرونزده و آسیبدیده ممکن است دچار عفونت شود، به خصوص اگر بهداشت مناسب رعایت نشود. این عفونت میتواند به آبسه منجر شود که نیاز به تخلیه جراحی دارد.
- مشکلات پوستی: بواسیر داخلی بیرونزده میتواند منجر به ترشح مخاط و رطوبت در اطراف مقعد شود که این امر میتواند باعث خارش، سوزش، التهاب و حتی عفونتهای قارچی پوستی در ناحیه پریآنال شود.
- تشکیل اسکین تگ (Skin Tag): پس از رفع التهاب یا ترومبوز در بواسیر، ممکن است پوست اضافی (اسکین تگ) در اطراف مقعد باقی بماند. این اسکین تگها معمولاً بیضرر هستند اما میتوانند باعث مشکلات بهداشتی، خارش و ناراحتی زیبایی شوند.
- تأثیر بر کیفیت زندگی: علاوه بر عوارض فیزیکی، بواسیر داخلی میتواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد. درد، ناراحتی، خارش، ترس از اجابت مزاج، و محدودیت در فعالیتهای روزمره میتواند منجر به اضطراب، افسردگی و کاهش اعتماد به نفس شود.
برای جلوگیری از این خطرات و عوارض، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب بواسیر داخلی ضروری است. در صورت مشاهده هرگونه علامت مشکوک، به خصوص خونریزی مقعدی، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
بواسیر داخلی بدون خونریزی
همانطور که پیشتر اشاره شد، خونریزی بدون درد شایعترین علامت بواسیر داخلی است، اما آیا ممکن است فردی بواسیر داخلی بدون خونریزی داشته باشد؟ پاسخ مثبت است. بواسیر داخلی میتواند در مراحل اولیه، یا اگر به اندازه کافی تحریک نشود، خونریزی نداشته باشد. این شرایط میتواند تشخیص را دشوارتر کند، زیرا فرد ممکن است از وجود بواسیر آگاه نباشد.
در غیاب خونریزی، سایر علائم هموروئید داخلی که ممکن است تجربه شوند عبارتند از:
- بیرونزدگی (پرولاپس): احساس یک توده یا برآمدگی در ناحیه مقعد که ممکن است در حین اجابت مزاج از مقعد بیرون بیاید و سپس به طور خودبهخودی یا با کمک دست به داخل بازگردد. این احساس ممکن است با فشار، ناراحتی یا احساس عدم تخلیه کامل روده همراه باشد.
- ترشح مخاطی: ترشح مایع مخاطی از مقعد میتواند منجر به خارش و تحریک پوست اطراف مقعد شود. این ترشحات ممکن است لباس زیر را آلوده کنند.
- خارش و سوزش: اگرچه خارش بیشتر با بواسیر خارجی مرتبط است، اما بواسیر داخلی نیز، به خصوص اگر بیرونزده باشد و باعث ترشح مخاط شود، میتواند منجر به خارش و سوزش در ناحیه مقعدی شود. این خارش میتواند بسیار آزاردهنده باشد.
- احساس پری یا فشار: برخی افراد ممکن است احساس پری، سنگینی یا فشار در ناحیه رکتوم داشته باشند، حتی اگر خونریزی وجود نداشته باشد.
- مشکل در بهداشت: در صورت بیرونزدگی بواسیر، تمیز کردن ناحیه مقعد پس از اجابت مزاج میتواند دشوار شود که این خود میتواند به تحریک و خارش منجر شود.
چرا بواسیر داخلی ممکن است خونریزی نداشته باشد؟ خونریزی زمانی اتفاق میافتد که دیواره رگهای خونی متورم شده بواسیر در اثر فشار مدفوع سفت، سایش یا زور زدن، دچار پارگی یا آسیب شوند. اگر بواسیر کوچک باشد، یا اگر مدفوع فرد نرم و منظم باشد و فشار زیادی به رگها وارد نشود، ممکن است خونریزی رخ ندهد. با این حال، این بدان معنا نیست که بواسیر وجود ندارد یا نیازی به درمان ندارد. بواسیر بدون خونریزی نیز میتواند در درجات بالاتر، منجر به بیرونزدگی، ترومبوز یا سایر عوارض شود.
اهمیت مراجعه به پزشک: همانطور که قبلاً تأکید شد، هرگونه علامت غیرمعمول در ناحیه مقعدی، حتی بدون خونریزی، باید توسط پزشک بررسی شود. پزشک با معاینه فیزیکی و آنوسکوپی میتواند تشخیص دهد که آیا بواسیر داخلی وجود دارد یا خیر و بهترین روش درمانی را توصیه کند. تشخیص زودهنگام، حتی در غیاب خونریزی، میتواند از پیشرفت بیماری و نیاز به اقدامات درمانی تهاجمیتر در آینده جلوگیری کند.
عکس هموروئید داخلی
متأسفانه، من به عنوان یک مدل زبانی نمیتوانم تصاویر واقعی یا عکس هموروئید داخلی را به شما نشان دهم. با این حال، میتوانم توضیحات کاملی در مورد آنچه پزشک در طول معاینه با استفاده از آنوسکوپ مشاهده میکند، ارائه دهم. در ادامه تصویری از هموروئید داخلی قرار داده ایم.
آیا هموروئید داخلی با دارو درمان میشود؟
یکی از سوالات متداول بیماران این است که آیا هموروئید داخلی با دارو درمان میشود؟ بله، در بسیاری از موارد، به خصوص در درجات اولیه بواسیر داخلی (درجه I و II)، درمان دارویی و تغییرات در سبک زندگی میتواند به طور موثری علائم را کنترل کرده و به بهبود وضعیت کمک کند. هدف از درمان دارویی، تسکین علائم مانند درد، خارش، التهاب و خونریزی و کاهش تورم رگهای خونی است.
درمان دارویی برای هموروئید داخلی معمولاً شامل ترکیبی از داروهای موضعی و خوراکی است:
داروهای موضعی: این داروها به صورت کرم، پماد، ژل یا شیاف موجود هستند و به طور مستقیم در ناحیه مقعدی یا داخل راست روده استفاده میشوند. برخی از رایجترین انواع عبارتند از:
- کورتیکواستروئیدها (مانند هیدروکورتیزون): این داروها برای کاهش التهاب، تورم و خارش بسیار مؤثر هستند. با این حال، نباید برای مدت طولانی (بیش از یک هفته) استفاده شوند، زیرا میتوانند باعث نازک شدن پوست و عوارض جانبی دیگر شوند.
- بیحسکنندههای موضعی (مانند لیدوکائین): این ترکیبات با بیحس کردن ناحیه، درد و خارش را تسکین میدهند.
- محافظتکنندهها (مانند اکسید روی، وازلین): این مواد یک لایه محافظ روی پوست ایجاد میکنند که به کاهش تحریک و محافظت از بافتهای آسیبدیده کمک میکند.
- منقبضکنندههای عروقی (مانند فنیلافرین): این داروها باعث تنگ شدن عروق خونی میشوند و میتوانند به کاهش تورم کمک کنند.
- قبضکنندهها (مانند فندق جادوگر – Witch Hazel): این مواد به کاهش تورم، خارش و التهاب کمک میکنند و اثر تسکیندهندهای دارند.
داروهای خوراکی: این داروها معمولاً برای مدیریت علائم کلی و پیشگیری از تشدید بواسیر استفاده میشوند:
- ملینهای حجمدهنده (Bulk-forming Laxatives): مانند پسیلیوم (Psyllium) یا متیل سلولز (Methylcellulose). این ملینها با جذب آب در روده، حجم مدفوع را افزایش داده و آن را نرمتر میکنند، در نتیجه دفع راحتتر شده و فشار کمتری به بواسیر وارد میشود.
- نرمکنندههای مدفوع (Stool Softeners): مانند دوکوسات سدیم (Docusate Sodium). این داروها به مدفوع کمک میکنند تا آب بیشتری جذب کند و نرمتر شود، که این امر نیز به کاهش زور زدن در هنگام دفع کمک میکند.
- مسکنها (مانند ایبوپروفن یا استامینوفن): برای تسکین درد یا ناراحتی عمومی، اگرچه درد در بواسیر داخلی کمتر شایع است.
- فلاونوئیدها (مانند دافلون – Daflon): برخی مطالعات نشان دادهاند که داروهای حاوی فلاونوئیدها میتوانند به تقویت دیواره رگهای خونی و کاهش التهاب کمک کنند، که این امر میتواند در کاهش خونریزی و بهبود علائم مؤثر باشد.
محدودیتهای درمان دارویی: با وجود اثربخشی دارو در تسکین علائم، مهم است بدانیم که داروها بواسیر را به طور کامل “درمان” یا از بین نمیبرند، بلکه به مدیریت علائم و کنترل پیشرفت بیماری کمک میکنند. به خصوص در درجات بالاتر بواسیر داخلی (درجه III و IV) که بواسیر به طور قابل توجهی بیرونزده و یا دچار عوارض شده است، درمان دارویی ممکن است کافی نباشد و نیاز به اقدامات کم تهاجمیتر یا جراحی باشد.
همواره قبل از مصرف هرگونه دارو برای هموروئید داخلی، با پزشک خود مشورت کنید. پزشک میتواند بر اساس شدت علائم و درجه بواسیر، مناسبترین برنامه درمانی را برای شما تعیین کند.
داروی هموروئید داخلی
برای مقابله با هموروئید داخلی، طیف وسیعی از داروی هموروئید داخلی در دسترس هستند که هم به صورت موضعی و هم خوراکی تجویز میشوند. انتخاب نوع دارو به شدت علائم، درجه بواسیر و وضعیت سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. در این بخش به تفصیل به انواع مختلف داروها و نحوه عملکرد آنها میپردازیم:
الف) داروهای موضعی: این داروها به طور مستقیم روی ناحیه آسیبدیده اعمال میشوند تا علائم موضعی را تسکین دهند. اشکال رایج شامل پمادها، کرمها و شیافها هستند.
-
کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids):
- مثال: هیدروکورتیزون (Hydrocortisone).
- عملکرد: به شدت ضد التهاب هستند و به سرعت تورم، خارش و قرمزی را کاهش میدهند.
- نکات مهم: استفاده طولانیمدت (بیش از ۷ تا ۱۰ روز) توصیه نمیشود، زیرا میتواند منجر به نازک شدن پوست، تغییر رنگ پوست، یا سایر عوارض جانبی موضعی شود.
-
بیحسکنندههای موضعی (Local Anesthetics):
- مثال: لیدوکائین (Lidocaine)، بنزوکائین (Benzocaine).
- عملکرد: با مسدود کردن سیگنالهای عصبی در ناحیه، درد و سوزش را به طور موقت تسکین میدهند.
- نکات مهم: این داروها فقط علائم را پنهان میکنند و بیماری زمینهای را درمان نمیکنند. ممکن است در برخی افراد باعث واکنشهای آلرژیک شوند.
-
محافظتکنندهها (Protectants):
- مثال: اکسید روی (Zinc Oxide)، وازلین (Petrolatum)، گلیسیرین (Glycerin)، روغن کبد کوسه (Shark Liver Oil).
- عملکرد: با ایجاد یک سد فیزیکی روی پوست و بافت ملتهب، از تحریک بیشتر جلوگیری میکنند و به روند بهبود کمک میکنند. همچنین میتوانند به مرطوب نگه داشتن ناحیه و کاهش خارش کمک کنند.
- نکات مهم: اینها گزینههای خوبی برای استفاده طولانیمدت و پیشگیری از تحریک هستند.
-
قبضکنندهها (Astringents):
- مثال: فندق جادوگر (Witch Hazel)، کالامین (Calamine).
- عملکرد: باعث کوچک شدن موقت بافتها میشوند، التهاب و تورم را کاهش میدهند و به خشک شدن ترشحات کمک میکنند. این امر میتواند به کاهش خارش و سوزش کمک کند.
- نکات مهم: برای تسکین سریع علائم موثرند، اما اثر آنها موقتی است.
-
منقبضکنندههای عروقی (Vasoconstrictors):
- مثال: فنیلافرین (Phenylephrine).
- عملکرد: باعث تنگ شدن رگهای خونی میشوند و در نتیجه تورم و خونریزی را کاهش میدهند.
- نکات مهم: باید با احتیاط مصرف شوند، به خصوص در افراد مبتلا به فشار خون بالا یا بیماریهای قلبی، زیرا میتوانند به صورت سیستمیک جذب شوند و بر فشار خون تأثیر بگذارند.
ب) داروهای خوراکی:
-
ملینهای حجمدهنده (Bulk-forming Laxatives):
- مثال: پسیلیوم (Psyllium – مثلاً در فیبر ساشه)، متیل سلولز (Methylcellulose)، پلیکربوفیل (Polycarbophil).
- عملکرد: با جذب آب در روده، حجم مدفوع را افزایش داده و آن را نرمتر میکنند، که این امر دفع را آسانتر کرده و نیاز به زور زدن را کاهش میدهد. این مهمترین اقدام در پیشگیری و درمان بواسیر است.
- نکات مهم: باید با مقدار زیادی آب مصرف شوند تا از انسداد روده جلوگیری شود. ممکن است چند روز طول بکشد تا اثر کنند.
-
نرمکنندههای مدفوع (Stool Softeners):
- مثال: دوکوسات سدیم (Docusate Sodium).
- عملکرد: با افزایش میزان آب جذب شده توسط مدفوع، آن را نرمتر کرده و عبور آن را راحتتر میکنند.
- نکات مهم: معمولاً برای یبوستهای خفیف تا متوسط مناسب هستند و اثر ملایمی دارند.
-
فلاونوئیدها (Flavonoids):
- مثال: دیوسمین (Diosmin) و هسپریدین (Hesperidin) – ترکیب رایج در داروهایی مانند دافلون (Daflon).
- عملکرد: اعتقاد بر این است که این ترکیبات گیاهی دیواره رگهای خونی را تقویت میکنند، التهاب را کاهش میدهند و تون وریدی را بهبود میبخشند. میتوانند در کاهش خونریزی و درد ناشی از بواسیر موثر باشند.
- نکات مهم: اثر بخشی آنها در مطالعات مختلف متفاوت بوده، اما به عنوان یک درمان حمایتی استفاده میشوند.
-
مسکنها (Analgesics):
- مثال: استامینوفن (Acetaminophen)، ایبوپروفن (Ibuprofen) یا ناپروکسن (Naproxen).
- عملکرد: برای تسکین دردهای عمومی و التهاب ناشی از بواسیر استفاده میشوند، اگرچه درد در بواسیر داخلی کمتر شایع است مگر در صورت بروز عوارض.
نکات عمومی در مصرف داروهای هموروئید داخلی
- مشاوره با پزشک: هرگز بدون مشورت با پزشک اقدام به خوددرمانی نکنید. تشخیص دقیق درجه بواسیر و رد سایر بیماریها ضروری است.
- رعایت بهداشت: در کنار مصرف داروها، رعایت بهداشت ناحیه مقعدی (شستشو با آب گرم پس از اجابت مزاج، خشک کردن ملایم) بسیار مهم است.
- تغییرات سبک زندگی: مصرف دارو بدون تغییر در سبک زندگی (رژیم غذایی پرفیبر، نوشیدن آب کافی، ورزش منظم و اجتناب از زور زدن) نمیتواند بهبودی پایدار ایجاد کند.
تفاوت هموروئید داخلی و خارجی
برای بسیاری از افراد، تشخیص تفاوت هموروئید داخلی و خارجی ممکن است دشوار باشد، اما این تمایز برای انتخاب روش درمانی مناسب حیاتی است. اگرچه هر دو نوع بواسیر ناشی از تورم رگهای خونی در ناحیه مقعدی هستند، اما تفاوتهای کلیدی در محل قرارگیری، علائم و نحوه درمان آنها وجود دارد. خط دندانهای (Dentate Line) مرز تشریحی است که بواسیر داخلی و خارجی را از یکدیگر متمایز میکند.
در ادامه، تفاوتهای اصلی بین هموروئید داخلی و بواسیر خارجی در یک جدول مقایسهای و توضیحات مفصل ارائه شده است:
هموروئید داخلی چگونه درمان میشود؟
روشهای درمان هموروئید داخلی به شدت بیماری، درجه بواسیر و علائم بیمار بستگی دارد. درمان میتواند از تغییرات ساده در سبک زندگی شروع شده و تا اقدامات کم تهاجمی و حتی جراحی پیش برود. هدف اصلی از درمان بواسیر داخلی، تسکین علائم، جلوگیری از عوارض و بهبود کیفیت زندگی بیمار است.
1. درمان های محافظهکارانه (Conservative Management): این رویکرد اولین خط درمان برای بواسیر داخلی درجه I و II و حتی در برخی موارد درجه III است و بر تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی تمرکز دارد:
- رژیم غذایی پرفیبر: مصرف کافی فیبر (حدود ۲۵ تا ۳۰ گرم در روز) از طریق میوهها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات برای نرم نگه داشتن مدفوع و جلوگیری از یبوست و زور زدن ضروری است.
- مصرف مایعات کافی: نوشیدن ۸ تا ۱۰ لیوان آب در روز به نرم شدن مدفوع و تسهیل دفع کمک میکند.
- اجتناب از زور زدن: از زور زدن در حین اجابت مزاج پرهیز کنید و سعی کنید به محض احساس نیاز به دفع، به دستشویی بروید.
- اجتناب از نشستن طولانی مدت در توالت: بیش از چند دقیقه در توالت ننشینید.
- ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم به بهبود عملکرد روده و جلوگیری از یبوست کمک میکند.
- حمّام نشیمن (Sitz Bath): نشستن در آب گرم به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، ۲ تا ۳ بار در روز، میتواند به تسکین درد، خارش و اسپاسم عضلات مقعدی کمک کند.
- داروهای بدون نسخه: استفاده از پمادها، کرمها یا شیافهای حاوی هیدروکورتیزون، لیدوکائین یا مواد محافظتکننده برای تسکین موقت علائم.
2. اقدامات سرپایی (Office Procedures): این روشها معمولاً برای بواسیر داخلی درجه I، II و III که به درمانهای محافظهکارانه پاسخ ندادهاند، استفاده میشوند. این اقدامات در مطب پزشک یا کلینیک انجام میشوند و معمولاً نیازی به بستری شدن ندارند.
-
رابربند لیگاسیون (Rubber Band Ligation – RBL): شایعترین و مؤثرترین روش سرپایی. در این روش، یک باند پلاستیکی کوچک در پایه بواسیر قرار داده میشود تا جریان خون به آن قطع شود. بواسیر طی چند روز تا یک هفته خشک شده و به همراه باند دفع میشود. این روش معمولاً برای بواسیر داخلی درجه I، II و III موثر است و برای عمل هموروئید روش جایگزین مناسبی است.
-
اسکلروتراپی (Sclerotherapy): در این روش، محلول شیمیایی خاصی به داخل بافت بواسیر تزریق میشود که باعث کوچک شدن و اسکار شدن آن میشود. این روش بیشتر برای بواسیر داخلی درجه I و II مناسب است.
-
انعقاد مادون قرمز (Infrared Coagulation – IRC): با استفاده از حرارت مادون قرمز متمرکز، خونریزی در بواسیر منعقد شده و باعث کوچک شدن بافت بواسیر میشود. این روش معمولاً برای بواسیر داخلی درجه I و II مؤثر است.
-
الکتروکوآگولاسیون/دایترمی دوقطبی (Electrocoagulation/Bipolar Diathermy): از جریان الکتریکی برای از بین بردن بافت بواسیر استفاده میشود.
-
لیگاسیون شریان هموروئیدال با هدایت داپلر (Doppler-guided Hemorrhoidal Artery Ligation – DG-HAL/THD): در این روش، با استفاده از سونوگرافی داپلر، شریانهایی که خونرسانی به بواسیر را انجام میدهند، شناسایی و بخیه زده میشوند تا جریان خون به بواسیر کاهش یابد. این روش برای بواسیر داخلی درجه II و III مناسب است.
3. روشهای جراحی (Surgical Procedures): جراحی برای بواسیر داخلی درجه III و IV، یا در مواردی که درمانهای سرپایی ناموفق بودهاند، در نظر گرفته میشود. عمل هموروئید میتواند شامل روشهای سنتی و یا مدرنتر باشد:
-
هموروئیدکتومی (Hemorrhoidectomy): این روش، برداشتن جراحی بواسیر است. این “استاندارد طلایی” برای درمان بواسیرهای شدید است. میتواند به صورت باز یا بسته انجام شود.
- هموروئیدکتومی باز (Open Hemorrhoidectomy): زخم باز میماند.
- هموروئیدکتومی بسته (Closed Hemorrhoidectomy): زخم بخیه میشود. این روش بسیار مؤثر است اما میتواند با درد قابل توجهی پس از جراحی و دوره نقاهت طولانیتر همراه باشد.
-
هموروئیدوپکسی با استاپلر (Stapled Hemorrhoidopexy – PPH): در این روش، به جای برداشتن بواسیر، بافت بواسیر را به سمت بالا کشیده و با یک دستگاه استاپلر مخصوص، آن را در جای خود ثابت میکنند. این روش درد کمتری نسبت به هموروئیدکتومی سنتی دارد و زمان بهبودی کوتاهتر است. با این حال، خطر عود یا برخی عوارض جانبی خاص وجود دارد.
-
هموروئیدوپلاستی با لیزر (Laser Hemorrhoidoplasty – LHP): این روش که در بخش “لیزر هموروئید داخلی” به تفصیل بررسی خواهد شد، از انرژی لیزر برای کوچک کردن و اسکار شدن بواسیر استفاده میکند. این روش نیز کم تهاجمی است و با درد کمتر و بهبودی سریعتر همراه است.
انتخاب روش درمانی به عوامل متعددی از جمله شدت علائم، درجه بواسیر، وضعیت سلامت عمومی بیمار و ترجیحات پزشک و بیمار بستگی دارد. مشورت با یک پزشک متخصص برای انتخاب بهترین گزینه درمانی برای هموروئید داخلی ضروری است.
درمان خانگی بواسیر داخلی
در کنار روشهای پزشکی و دارویی، بسیاری از درمان خانگی بواسیر داخلی وجود دارند که میتوانند به تسکین علائم، کاهش ناراحتی و پیشگیری از تشدید بیماری کمک کنند. این روشها به خصوص برای بواسیر داخلی درجه I و II که علائم خفیفتری دارند، بسیار مؤثر هستند. حتی در موارد شدیدتر، این اقدامات خانگی میتوانند به عنوان مکمل درمانهای پزشکی عمل کنند.
براساس مطالعات موسسه mayoclinic
شما اغلب میتوانید درد خفیف، تورم و التهاب بواسیر را با درمانهای خانگی تسکین دهید. غذاهای پرفیبر بخورید. غذاهای سرشار از فیبر بیشتری مصرف کنید. این به نرم شدن مدفوع و افزایش حجم آن کمک میکند که به شما در جلوگیری از زور زدن کمک میکند.
-
رژیم غذایی سرشار از فیبر
- نحوه عملکرد: فیبر به حجمدهی مدفوع و نرمتر کردن آن کمک میکند، که این امر باعث میشود مدفوع به راحتی از روده عبور کند و نیاز به زور زدن کاهش یابد. زور زدن یکی از عوامل اصلی ایجاد یا تشدید بواسیر است.
- منابع فیبر: میوهها (سیب، گلابی، توتفرنگی، آلو)، سبزیجات (بروکلی، اسفناج، هویج)، غلات کامل (جو دوسر، نان سبوسدار، برنج قهوهای)، حبوبات (عدس، لوبیا).
- نکات: افزایش تدریجی مصرف فیبر برای جلوگیری از نفخ و گاز. همراهی مصرف فیبر با آب کافی ضروری است.
-
مصرف کافی مایعات
- نحوه عملکرد: نوشیدن مقدار زیادی آب و مایعات دیگر (حدود ۸ تا ۱۰ لیوان در روز) به نرم نگه داشتن مدفوع کمک میکند و از یبوست جلوگیری میکند.
- نکات: از نوشیدن الکل و کافئین زیاد خودداری کنید، زیرا میتوانند باعث دهیدراتاسیون (کمآبی) شوند.
-
حمام نشیمن (Sitz Bath)
- نحوه عملکرد: نشستن در وان یا لگن مخصوص حاوی آب گرم (نه داغ) به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، ۲ تا ۳ بار در روز، میتواند به تسکین درد، کاهش التهاب، و شل شدن عضلات اسفنکتر مقعدی کمک کند.
- نکات: میتوانید چند قاشق نمک اپسوم (Epsom Salt) یا نمک معمولی به آب اضافه کنید تا اثر تسکیندهندگی آن بیشتر شود. پس از حمام، ناحیه را به آرامی و با دقت خشک کنید.
-
اجتناب از زور زدن و نشستن طولانی مدت در توالت
- نحوه عملکرد: زور زدن در حین اجابت مزاج فشار زیادی به وریدهای مقعدی وارد میکند و باعث تشدید بواسیر میشود. نشستن طولانی مدت در توالت (مثلاً حین مطالعه یا استفاده از موبایل) نیز همین اثر را دارد.
- نکات: به محض احساس نیاز به اجابت مزاج، به دستشویی بروید و اجازه ندهید مدفوع سفت شود.
-
کمپرس سرد:
- نحوه عملکرد: استفاده از کمپرس یخ پیچیده شده در پارچه روی ناحیه مقعد برای مدت کوتاهی (۵ تا ۱۰ دقیقه) میتواند به کاهش تورم، التهاب و بیحس کردن ناحیه کمک کند.
- نکات: هرگز یخ را مستقیماً روی پوست قرار ندهید.
-
استفاده از آلوئهورا (Aloe Vera)
- نحوه عملکرد: ژل خالص آلوئهورا دارای خواص ضد التهابی و تسکیندهنده است و میتواند به کاهش خارش و سوزش کمک کند.
- نکات: از ژل خالص آلوئهورا (بدون افزودنی) استفاده کنید و قبل از استفاده، مقدار کمی از آن را روی قسمت کوچکی از پوست امتحان کنید تا مطمئن شوید حساسیتی ندارید.
-
فندق جادوگر (Witch Hazel):
- نحوه عملکرد: این گیاه دارای خواص قابض است که میتواند به کوچک شدن رگهای خونی متورم و کاهش التهاب و خارش کمک کند.
- نکات: میتوانید آن را به صورت پدهای آماده یا با پنبه آغشته به محلول فندق جادوگر روی ناحیه affected استفاده کنید.
-
روغن نارگیل
- نحوه عملکرد: روغن نارگیل دارای خواص مرطوبکننده و ضد التهابی است و میتواند به تسکین خارش و سوزش کمک کند و از خشکی و ترک خوردگی پوست جلوگیری کند.
- نکات: روغن نارگیل خالص و ارگانیک را استفاده کنید.
اهمیت احتیاط و مشورت با پزشک: درمانهای خانگی میتوانند بسیار مؤثر باشند، اما مهم است که به یاد داشته باشید آنها جایگزین تشخیص و درمان پزشکی نیستند. اگر علائم شما شدید است، بهبود نمییابد، یا بدتر میشود، حتماً به پزشک مراجعه کنید. به خصوص در صورت وجود خونریزی شدید، درد شدید، یا بروز هرگونه عوارض جانبی، فوراً به دنبال مراقبتهای پزشکی باشید.
لیزر هموروئید داخلی
یکی از روشهای نوین و کمتر تهاجمی برای درمان هموروئید داخلی، استفاده از لیزر است که با نام لیزر هموروئید داخلی یا هموروئیدوپلاستی با لیزر (Laser Hemorrhoidoplasty – LHP) شناخته میشود. این روش در سالهای اخیر محبوبیت زیادی پیدا کرده است، به خصوص برای بیمارانی که به دنبال گزینهای با درد کمتر و دوره نقاهت کوتاهتر نسبت به جراحی سنتی هستند.
لیزر هموروئید داخلی چگونه کار میکند؟
در این روش، انرژی لیزر به طور دقیق و متمرکز به داخل بافت بواسیر، در پایه آن، اعمال میشود. این انرژی حرارتی باعث انقباض، کوچک شدن و در نهایت اسکار شدن بافت بواسیر میشود. گرمای لیزر، رگهای خونی داخل بواسیر را منعقد کرده و جریان خون به آنها را کاهش میدهد، که منجر به کاهش تدریجی اندازه بواسیر و فروکش کردن علائم میشود. این فرآیند باعث میشود که بواسیر به طور طبیعی در جای خود جمع شده و به داخل کانال مقعدی بازگردد.
مزایای لیزر هموروئید داخلی
- حداقل تهاجم (Minimally Invasive): لیزر LHP یک روش سرپایی است که معمولاً تحت بیحسی موضعی یا آرامبخش انجام میشود و نیازی به برشهای بزرگ ندارد.
- درد کمتر: در مقایسه با هموروئیدکتومی سنتی، درد پس از لیزر بسیار کمتر است، زیرا بافتهای سالم اطراف بواسیر کمتر آسیب میبینند و زخمهای باز ایجاد نمیشود.
- دوره نقاهت کوتاهتر: بیماران میتوانند به سرعت به فعالیتهای روزمره خود بازگردند. معمولاً ظرف چند روز قادر به انجام کارهای سبک هستند.
- خطر کمتر عوارض: خطر عوارضی مانند خونریزی، عفونت، یا بیاختیاری مدفوع (که گاهی در جراحیهای تهاجمیتر رخ میدهد) به طور قابل توجهی کاهش مییابد، زیرا اسفنکتر مقعدی دستنخورده باقی میماند.
- زیبایی و عدم وجود زخم باز: به دلیل عدم ایجاد برش، هیچ زخم آشکاری در ناحیه مقعد باقی نمیماند.
- نتایج مؤثر: این روش برای بواسیر داخلی درجه II و III و حتی برخی موارد درجه IV مؤثر است و نرخ موفقیت بالایی در کنترل علائم و جلوگیری از عود دارد.
معایب و محدودیتها
- هزینه: ممکن است نسبت به برخی روشهای سنتی یا سرپایی دیگر گرانتر باشد و ممکن است تحت پوشش بیمه نباشد.
- نیاز به تخصص: انجام این روش نیازمند تجربه و مهارت بالای پزشک متخصص در استفاده از دستگاه لیزر است.
- عدم کارایی برای همه موارد: در موارد بسیار شدید بواسیر داخلی درجه IV یا بواسیرهایی که همراه با سایر بیماریهای ناحیه مقعدی هستند، ممکن است جراحی سنتیتر مورد نیاز باشد.
- عارضه درد پس از عمل: اگرچه کمتر از جراحی باز است، اما همچنان ممکن است مقداری درد و ناراحتی پس از عمل وجود داشته باشد که با داروهای مسکن قابل کنترل است.
آمادگی و مراقبتهای پس از لیزر
- قبل از عمل: معمولاً نیاز به پاکسازی روده با استفاده از ملینها یا تنقیه وجود دارد.
- بعد از عمل: پزشک ممکن است داروهای مسکن، ملینهای نرمکننده مدفوع و پمادهای موضعی را تجویز کند. رعایت بهداشت، مصرف فیبر و آب کافی نیز بسیار مهم است.
لیزر هموروئید داخلی یک گزینه جذاب و مؤثر برای بسیاری از بیماران است که به دنبال یک راه حل مدرن و کم تهاجمی برای درمان بواسیر خود هستند. مشورت با پزشک متخصص برای تعیین اینکه آیا این روش برای شما مناسب است یا خیر، ضروری است.
نتیجهگیری
در پایان این مقاله جامع، امیدواریم درک روشنی از هموروئید داخلی، ماهیت آن، علائم، خطرات و روشهای درمانی متنوع آن به دست آورده باشید. بواسیر داخلی یک بیماری شایع و اغلب آزاردهنده است که میتواند با خونریزی، بیرونزدگی و ناراحتی همراه باشد. شناخت علائم و آگاهی از عوامل خطر، گام نخست در مدیریت مؤثر این عارضه است.
همانطور که بررسی شد، طیف وسیعی از گزینههای درمانی از تغییرات ساده در سبک زندگی و رژیم غذایی، استفاده از داروی هموروئید داخلی، تا اقدامات کم تهاجمی مانند رابربند لیگاسیون و لیزر هموروئید داخلی، و در موارد شدیدتر، عمل هموروئید سنتی وجود دارد. انتخاب بهترین روش درمانی همواره باید با مشورت و تحت نظر پزشک متخصص صورت گیرد تا با توجه به درجه بیماری و وضعیت عمومی بیمار، موثرترین و کمخطرترین راهکار انتخاب شود.
به یاد داشته باشید که خونریزی مقعدی هرگز نباید نادیده گرفته شود و همواره نیاز به بررسی پزشکی دارد تا از رد سایر بیماریهای جدیتر اطمینان حاصل شود. با تشخیص زودهنگام و پیگیری درمان مناسب، میتوان از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدیتر جلوگیری کرد و کیفیت زندگی بهتری را تجربه نمود. هیچکس نباید در سکوت از این عارضه رنج ببرد؛ راهحلهای مؤثری برای درمان بواسیر در دسترس هستند.
سوالات متداول
آیا بواسیر داخلی میتواند بدون جراحی درمان شود؟
بله، در بسیاری از موارد، به خصوص در درجات اولیه (I و II)، بواسیر داخلی میتواند با تغییرات در سبک زندگی (مانند رژیم غذایی پرفیبر، نوشیدن آب کافی، ورزش منظم)، و داروهای موضعی و خوراکی کنترل و بهبود یابد. برای درجات بالاتر نیز، اقدامات سرپایی مانند رابربند لیگاسیون یا لیزر درمانی اغلب نیاز به جراحی تهاجمی را از بین میبرند.
چه مدت طول میکشد تا هموروئید داخلی با درمانهای خانگی بهبود یابد؟
بهبود علائم با درمانهای خانگی معمولاً در عرض چند روز تا یک هفته قابل مشاهده است. با این حال، برای بهبودی کامل و جلوگیری از عود، رعایت مداوم تغییرات سبک زندگی و رژیم غذایی ضروری است. اگر علائم پس از یک هفته بهبود نیافتند یا بدتر شدند، باید به پزشک مراجعه کنید.
آیا بواسیر داخلی باعث سرطان میشود؟
خیر، بواسیر داخلی به خودی خود باعث سرطان روده بزرگ یا سرطان مقعد نمیشود. بواسیر و سرطان دو بیماری کاملاً متفاوت هستند. با این حال، خونریزی مقعدی میتواند نشانه هر دو بیماری باشد، بنابراین هرگونه خونریزی مقعدی باید توسط پزشک بررسی شود تا سایر علل جدیتر (مانند سرطان) رد شوند.
آیا بارداری میتواند باعث بواسیر داخلی شود؟
بله، بارداری یکی از عوامل شایع در بروز یا تشدید بواسیر داخلی در زنان است. افزایش حجم خون، تغییرات هورمونی (که میتواند رگهای خونی را شل کند) و فشار رحم در حال رشد بر روی رگهای لگنی و همچنین زور زدن حین زایمان طبیعی، همگی میتوانند به تورم و بیرونزدگی بواسیر کمک کنند. در بسیاری از موارد، بواسیر ناشی از بارداری پس از زایمان بهبود مییابد، اما ممکن است در برخی موارد نیاز به درمان داشته باشد.