خارش مقعدی یکی از علائم شایعی است که بسیاری از افراد در مقاطع مختلف زندگی آن را تجربه می‌کنند. این مشکل که در اصطلاح پزشکی به آن پروریتوس آنی گفته می‌شود، می‌تواند از علائم اولیه برخی بیماریهای مقعدی مانند هموروئید یا شقاق باشد. از همین رو، شناسایی دقیق علت و انتخاب روش درمانی مناسب اهمیت بالایی دارد. اگر این خارش با علائمی مانند سوزش، درد یا خونریزی همراه باشد، ممکن است نیاز به بررسی تخصصی و حتی درمان حرفه‌ای نظیر درمان هموروئید در کلینیک کلینیک پاردایس وجود داشته باشد. در این مقاله با دلایل، علائم و روش‌های درمانی آن آشنا می‌شویم.
خارش مقعدی چیست؟
خارش مقعدی چیست؟ در اصطلاح پزشکی به آن پروریتوس آنی (Pruritus Ani) گفته می‌شود، به احساس ناخوشایند خارش، سوزش یا تحریک در ناحیه پوست اطراف مقعد اطلاق می‌گردد. این عارضه یک مشکل شایع است که می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد؛ از جمله رعایت نکردن بهداشت مناسب یا شستشوی بیش از حد، عفونت‌های قارچی، باکتریایی یا انگلی (مانند کرمک)، بیماریهای پوستی نظیر اگزما و پسوریازیس، مشکلات مقعدی مانند هموروئید و شقاق، و همچنین مصرف برخی غذاها یا داروها. می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر بوده و در کیفیت زندگی فرد تأثیرگذار باشد.
خارش مقعدی نشانه چیست؟
خارش مقعدی نشانه چیست؟ به خودی خود یک بیماری مجزا محسوب نمی‌شود، بلکه می‌تواند نشانه‌ای از وجود یک عارضه یا بیماری زمینه‌ای باشد. این علامت ممکن است به دلایل ساده‌ای مانند عدم رعایت بهداشت مناسب یا استفاده از مواد شوینده تحریک‌کننده ایجاد شود. با این حال، می‌تواند نشانه‌ای از شرایط جدی‌تری مانند عفونت‌های قارچی، باکتریایی یا انگلی (به خصوص کرمک در کودکان)، بیماریهای پوستی مانند اگزما یا پسوریازیس، مشکلات ناحیه مقعد مانند بواسیر (هموروئید)، شقاق مقعدی یا درمان کیست مویی دارد، یا حتی در موارد نادر، بیماریهای سیستمیک باشد. بنابراین، در صورت تداوم یا شدت خارش، بررسی دقیق توسط پزشک برای تشخیص علت اصلی و دریافت درمان مناسب ضروری است.
علت خارش مقعدی بزرگسالان
علت خارش مقعدی بزرگسالان چیست؟ این بیماری در بزرگسالان یکی از مشکلات شایع و آزاردهنده‌ای است که ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود. این خارش معمولاً به دلیل تحریک پوست ناحیه مقعد رخ می‌دهد و می‌تواند ناشی از عواملی مانند بهداشت نامناسب یا بیش‌ازحد، تعریق زیاد، حساسیت به صابون‌ها یا مواد شوینده، رژیم غذایی خاص (مثل مصرف زیاد ادویه یا کافئین)، ابتلا به هموروئید، درمان شقاق، عفونت‌های قارچی یا باکتریایی، یا حتی مشکلات گوارشی مانند اسهال یا یبوست باشد. در برخی موارد نیز بیماریهای پوستی مانند اگزما یا پسوریازیس می‌توانند عامل زمینه‌ای خارش باشند. برای درمان مؤثر، شناسایی دقیق علت خارش ضروری است.
خارش مقعدی در کودکان
علت خارش مقعدی در کودکان چیست؟ در کودکان یکی از مشکلات رایجی است که می‌تواند باعث بی‌قراری و ناراحتی کودک شود. این مشکل معمولاً به دلایل ساده‌ای مانند بهداشت ناکافی، پوشک‌های مرطوب یا آلرژی به مواد شوینده رخ می‌دهد، اما در بسیاری از موارد، عفونت‌های انگلی مانند کرمک (کرم سنجاقی) عامل اصلی خارش هستند. این نوع عفونت‌ها به‌ویژه در سنین مهدکودک و مدرسه شایع‌تر است و معمولاً با خارش شبانه تشدید می‌شود. همچنین مشکلات پوستی یا التهاب ناشی از اسهال یا یبوست نیز می‌توانند خارش ایجاد کنند. در صورت ادامه‌دار بودن علائم، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌های لازم برای تشخیص علت دقیق توصیه می‌شود.
علت خارش مقعدی در بارداری
علت خارش مقعدی در بارداری می‌تواند به تغییرات هورمونی، افزایش فشار رحم بر روده‌ها و تغییرات گردش خون مربوط باشد. در دوران بارداری، یبوست یکی از مشکلات شایع است که می‌تواند باعث تحریک و در نتیجه منجر به این بیماری شود. همچنین افزایش تعریق، حساسیت پوستی، استفاده از برخی مواد شوینده یا حتی بروز هموروئید بارداری نیز از دیگر دلایل احتمالی در این دوران هستند. به دلیل حساسیت ویژه دوران بارداری، شناسایی دقیق علت آن و انتخاب روش درمانی مناسب با مشورت پزشک اهمیت زیادی دارد.
براساس تحقیقات موسسه پزشکی pregnancybirthbaby
شرایط مختلفی وجود دارند که می‌توانند باعث خارش مقعد در دوران بارداری شوند. اگر این ناحیه دچار خارش شده باشد، ممکن است نشانه‌ای از عفونتی مانند عفونت قارچی (تراش) باشد. اگر ناحیه اطراف مقعد دچار خارش باشد، این می‌تواند نشانه‌ای از بواسیر (هموروئید) باشد. هر دوی این مشکلات در دوران بارداری شایع هستند.
معرفی قرص ضد خارش مقعدی
قرص ضد خارش مقعدی معمولاً با هدف کاهش التهاب، تسکین خارش و درمان علت زمینه‌ای تجویز می‌شود. بسته به دلیل ایجاد خارش، پزشک ممکن است داروهای آنتی‌هیستامین برای حساسیت‌های پوستی، آنتی‌بیوتیک برای عفونت‌های باکتریایی یا داروهای ضد انگلی مانند مبندازول برای درمان کرمک تجویز کند. در مواردی که ناشی از مشکلات گوارشی یا بیماریهای التهابی باشد، داروهای خاص‌تری مورد نیاز خواهد بود. انتخاب نوع قرص باید حتماً بر اساس تشخیص پزشک انجام شود تا درمان مؤثر و ایمنی حاصل گردد.
۵ قرص موثر برای درمان خارش مقعدی (با تجویز پزشک)
اگر نیاز به گزینه‌های بیشتر داری، در ادامه چند پیشنهاد دیگه هم هست:
- لوراتادین (Loratadine)
قرص آنتی‌هیستامین غیر خواب‌آور برای کاهش خارش ناشی از آلرژی‌های پوستی یا حساسیت به مواد شوینده. - هیدروکسی‌زین (Hydroxyzine)
آنتی‌هیستامینی قوی با اثر آرام‌بخش، مناسب برای موارد شدیدتر خارش یا استرس‌های همراه. - مبندازول (Mebendazole)
داروی ضد انگل برای درمان کرمک یا سایر آلودگی‌های انگلی که یکی از دلایل شایع خارش مقعدی در کودکان و بزرگسالان است. - مترونیدازول (Metronidazole)
آنتی‌بیوتیک مؤثر برای درمان عفونت‌های باکتریایی یا شرایطی مانند بیماریهای التهابی مقعدی. - پردنیزولون (Prednisolone)
کورتون خوراکی که در شرایط حاد التهابی یا بیماریهای خودایمنی با تجویز پزشک برای کنترل التهاب و خارش شدید استفاده می‌شود.
درمان خانگی خارش مقعدی
درمان خانگی خارش مقعدی شامل روش‌هایی ساده و طبیعی است که به کاهش التهاب و تسکین خارش کمک می‌کند. یکی از مؤثرترین راه‌ها، شست‌وشوی روزانه ناحیه مقعد با آب ولرم و صابون ملایم بدون عطر است تا از تحریک بیشتر جلوگیری شود. استفاده از کمپرس سرد، روغن نارگیل یا ژل آلوئه‌ورا می‌تواند باعث آرامش پوست و کاهش خارش شود. همچنین پوشیدن لباس‌های نخی و گشاد، پرهیز از غذاهای تند و محرک، و مصرف مواد غذایی پرفیبر برای جلوگیری از یبوست از دیگر راهکارهای مفید در درمان خانگی هستند. در صورت تداوم علائم، حتماً باید به پزشک مراجعه شود.
دارو گیاهی برای خارش مقعدی
استفاده از دارو گیاهی برای خارش مقعد یکی از روش‌های محبوب در درمان‌های طبیعی است که می‌تواند بدون عوارض جانبی داروهای شیمیایی، خارش و التهاب را کاهش دهد. گیاهانی مانند بابونه با خاصیت ضدالتهابی، آلوئه‌ورا با اثر خنک‌کننده، و روغن نارگیل با خواص ضدباکتری و مرطوب‌کننده از رایج‌ترین گزینه‌ها در این زمینه هستند. همچنین روغن درخت چای به دلیل خاصیت ضدقارچ و ضدعفونت خود می‌تواند برای خارش ناشی از عفونت‌ها مؤثر باشد. این داروهای گیاهی را می‌توان به‌صورت موضعی استفاده کرد یا در برخی موارد به شکل دمنوش برای تقویت بدن مصرف نمود.
داروهای گیاهی مؤثر برای خارش مقعد
-
بابونه: دارای خواص ضدالتهابی و آرام‌بخش است. استفاده از دمنوش یا کمپرس بابونه می‌تواند به کاهش خارش کمک کند.
-
آلوئه‌ورا: ژل آلوئه‌ورا با خاصیت خنک‌کنندگی و تسکین‌دهندگی، التهاب و خارش ناحیه مقعد را کاهش می‌دهد.
-
روغن نارگیل: با خواص ضدباکتری و ضدقارچ، به کاهش عفونت‌های موضعی و تسکین خارش کمک می‌کند.
-
روغن درخت چای: دارای خاصیت ضدقارچ و ضدعفونی‌کننده است و می‌تواند در درمان خارش ناشی از عفونت‌های قارچی مؤثر باشد.
-
سرکه سیب: با خاصیت ضدقارچ و تنظیم pH پوست، به کاهش خارش کمک می‌کند. می‌توان آن را با آب رقیق کرده و به‌صورت موضعی استفاده کرد.
-
گل ختمی: دارای خواص ضدالتهابی است و استفاده از دمنوش یا عصاره آن می‌تواند به تسکین خارش کمک کند.
-
سیر: با خواص ضدباکتری و ضدقارچ، می‌تواند در کاهش عفونت‌های موضعی و تسکین خارش مؤثر باشد.
-
بلغور جو دوسر: دارای خواص ضدالتهابی و تسکین‌دهنده است. اضافه کردن آن به حمام آب گرم می‌تواند به کاهش خارش کمک کند.
بهترین پماد برای خارش مقعدی
انتخاب بهترین پماد بستگی به علت ایجاد خارش دارد، اما به‌طور کلی پمادهایی که خاصیت ضدالتهابی، ضد قارچ یا ترمیم‌کننده پوست دارند، گزینه‌های مناسبی هستند. پمادهایی مانند هیدروکورتیزون برای کاهش التهاب و خارش، پماد زینک اکساید برای تسکین و محافظت از پوست، و پمادهایی با ترکیبات ضد قارچ مانند کلوتریمازول در موارد عفونت قارچی مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگر خارش ناشی از هموروئید باشد، پمادهایی مانند ام جی یا آنتی هموروئید نیز می‌توانند مؤثر باشند. برای انتخاب بهترین پماد است، توصیه می‌شود ابتدا علت دقیق با مشورت پزشک مشخص شود.
| نام پماد | کاربرد اصلی | مکانیسم اثر / توضیحات |
| هیدروکورتیزون 1% | ضدالتهاب و ضدخارش | کاهش التهاب و خارش ناشی از اگزما، پسوریازیس یا تحریکات پوستی؛ مصرف کوتاه‌مدت توصیه می‌شود. |
| زینک اکساید | محافظت و تسکین پوست | ایجاد لایه محافظ روی پوست، کاهش التهاب و تسکین خارش؛ مناسب برای کودکان و بزرگسالان. |
| کلوتریمازول | ضدقارچ | درمان عفونت‌های قارچی مانند کاندیدیاز؛ کاهش خارش و سوزش ناشی از عفونت. |
| لیدوکائین | بی‌حس‌کننده موضعی | تسکین موقتی درد و خارش با بی‌حس کردن ناحیه؛ مصرف کوتاه‌مدت توصیه می‌شود. |
| پماد ان‌ان (تریامسینولون) | ضدالتهاب قوی | کاهش التهاب و خارش در موارد شدید؛ مناسب برای اگزما، پسوریازیس و هموروئید. |
| نیتروگلیسیرین | درمان شقاق و زخم‌های مقعدی | افزایش جریان خون و تسریع بهبود زخم؛ کاهش خارش و درد ناشی از شقاق. |
| دیلتیازم | درمان شقاق مزمن | کاهش فشار عضلات مقعدی و تسکین خارش و درد؛ مناسب برای شقاق‌های مقاوم به درمان. |
| تتراسایکلین | آنتی‌بیوتیک موضعی | درمان عفونت‌های باکتریایی پوست؛ کاهش التهاب و خارش ناشی از عفونت. |
| پماد آنتی‌هموروئید | درمان هموروئید و خارش ناشی از آن | ترکیبی از مواد ضدالتهاب، قابض و بی‌حس‌کننده برای کاهش خارش، سوزش و التهاب هموروئید. |
| پماد رینای سبز | ترکیبی گیاهی برای خارش و سوزش مقعدی | حاوی روغن کبد کوسه، هیدروکورتیزون و عصاره‌های گیاهی؛ تسکین خارش و التهاب. |
درمان خارش شدید مقعدی
درمان خارش شدید مقعدی نیازمند شناسایی دقیق علت و به‌کارگیری روش‌های هدفمند است. این نوع خارش ممکن است ناشی از مشکلاتی مانند عفونت‌های قارچی یا باکتریایی، هموروئید، کرمک، آلرژی‌های پوستی یا حتی بیماریهای التهابی باشد. برای درمان مؤثر، معمولاً ترکیبی از اقدامات بهداشتی، رژیم غذایی مناسب، و استفاده از داروهای موضعی یا خوراکی تجویز می‌شود. در مواردی که خارش شدید و مزمن باشد، ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص گوارش یا پوست وجود داشته باشد تا با تشخیص درست، درمان خارش شدید مقعدی به‌صورت اصولی و ماندگار انجام گیرد.