بواسیر چیست؟ | آشنایی کامل با بیماری هموروئید و انواع آن

بواسیر چیست؟ این بیماری با نام علمی هموروئید (Hemorrhoid) نیز شناخته می‌شود، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های نشیمنگاهی است که افراد زیادی در طول زندگی خود آن را تجربه می‌کنند. این عارضه در واقع به تورم و التهاب وریدهای موجود در ناحیه مقعد و بخش پایینی راست روده گفته می‌شود.

این وریدها، که بالشتک‌های عروقی نام دارند، به کنترل خروج مدفوع کمک می‌کنند، اما تحت فشار ممکن است متورم شده و علائمی ناخوشایند ایجاد کنند. آشنایی کامل با بیماری هموروئید و انواع آن به شما کمک می‌کند تا در صورت مشاهده علائم، به‌موقع برای تشخیص و بواسیر اقدام کرده و از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کنید.

در این مقاله به بررسی جامع این بیماری، از علائم و انواع آن گرفته تا علل ایجاد، راه‌های پیشگیری و بهترین روش‌های درمانی خواهیم پرداخت. هدف ما ارائه یک راهنمای کامل و بهینه شده برای درک بهتر بواسیر و مدیریت موثر آن است.

جراحی بواسیر یک راه حل دائمی برای درمان بواسیر شدید محسوب می‌شود، اما مانند هر عمل جراحی، با ریسک‌هایی همراه است. این عمل به‌ویژه در موارد هموروئید خارجی دردناک یا ترومبوزه توصیه می‌شود. مهم است که با جراح خود در مورد مزایا و معایب هر روش جراحی و انتظارات از دوره نقاهت صحبت کنید. کلینیک پارادایس نیز خدمات تخصصی تشخیص و درمان هموروئید را به مراجعه‌کنندگان ارائه می‌دهد.

علائم و نشانه‌های هموروئید

علائم بواسیر چیست؟ بسته به نوع و شدت آن می‌تواند متفاوت باشد. با این حال، برخی نشانه‌های رایج وجود دارند که در بسیاری از مبتلایان مشاهده می‌شوند. شناخت این علائم به تشخیص زودهنگام بیماری کمک شایانی می‌کند.

مهم‌ترین علائم و نشانه‌های بواسیر عبارتند از:

خونریزی به دنبال دفع مدفوع

یکی از شایع‌ترین و اغلب اولین علائم بواسیر، مشاهده خون روشن و قرمز رنگ روی دستمال توالت پس از اجابت مزاج یا روی سطح مدفوع است. این خونریزی معمولاً بدون درد است، اما می‌تواند برای فرد نگران‌کننده باشد.

احساس درد مقعدی

درد در ناحیه مقعد، به خصوص هنگام نشستن، راه رفتن یا حین و پس از دفع مدفوع، از دیگر علائم رایج بواسیر، به‌ویژه بواسیر خارجی و ترومبوز شده است. شدت درد می‌تواند از خفیف تا بسیار شدید متغیر باشد.

خروج ترشحات لزج و چسبنده

گاهی اوقات، بواسیر داخلی می‌تواند باعث خروج ترشحات مخاطی یا لزج از مقعد شود که ممکن است همراه با احساس رطوبت در ناحیه مقعد باشد.

بیرون زدگی های گوشتی

در برخی انواع بواسیر، به خصوص بواسیر خارجی یا بواسیر داخلی پیشرفته (پرولاپس)، ممکن است زائده‌های گوشتی یا توده‌هایی در اطراف یا از دهانه مقعد بیرون بزنند. این بیرون زدگی‌ها ممکن است دردناک باشند و باعث ناراحتی شوند.

سوزش و خارش مقعد

التهاب و تحریک ناحیه مقعد ناشی از بواسیر می‌تواند منجر به احساس سوزش و خارش آزاردهنده، به خصوص در اطراف مقعد شود.

احساس دفع ناکامل مدفوع

بواسیر داخلی متورم ممکن است احساس پری یا نیاز به دفع مدفوع را در فرد ایجاد کند، حتی زمانی که روده خالی است. این مسئله می‌تواند منجر به زور زدن بیش از حد در هنگام اجابت مزاج شود که خود می‌تواند بواسیر را تشدید کند.

انواع بواسیر (هموروئید)

بواسیر به طور کلی به دو دسته اصلی داخلی و خارجی تقسیم می‌شود که هر کدام ویژگی‌ها و علائم خاص خود را دارند. علاوه بر این، دو وضعیت دیگر مرتبط با بواسیر نیز وجود دارند که شامل پرولاپس و ترومبوز می‌شوند.

شناخت انواع بواسیر برای درک بهتر بیماری و انتخاب روش درمانی مناسب ضروری است.

بواسیر داخلی

بواسیر داخلی در داخل راست روده و بالای خط دندانه‌ای (خطی در کانال مقعد) ایجاد می‌شود. این نوع بواسیر معمولاً دردناک نیست، زیرا این ناحیه فاقد گیرنده‌های درد است. شایع‌ترین علامت بواسیر داخلی، خونریزی بدون درد حین یا بعد از اجابت مزاج است. بواسیر داخلی بر اساس میزان بیرون زدگی از مقعد به چهار درجه طبقه‌بندی می‌شود:

• درجه 1: بواسیر در داخل مقعد باقی می‌ماند و بیرون نمی‌زند. ممکن است تنها علامت آن خونریزی باشد.
• درجه 2: بواسیر هنگام اجابت مزاج از مقعد بیرون می‌زند اما خود به خود به داخل بازمی‌گردد.
• درجه 3: بواسیر هنگام اجابت مزاج یا فعالیت‌های فیزیکی بیرون می‌زند و نیاز به کمک دستی برای بازگشت به داخل دارد.
• درجه 4: بواسیر به طور دائم از مقعد بیرون زده و نمی‌توان آن را به داخل بازگرداند. این نوع بواسیر می‌تواند بسیار دردناک باشد.

بواسیر خارجی

بواسیر خارجی در زیر پوست اطراف مقعد و در ناحیه حساس‌تر زیر خط دندانه‌ای ایجاد می‌شود. این نوع بواسیر معمولاً باعث درد، سوزش، خارش و تورم در اطراف مقعد می‌شود. ممکن است فرد توده‌هایی سفت و دردناک در اطراف مقعد خود لمس کند.

پرولاپس

پرولاپس به وضعیتی گفته می‌شود که بواسیر داخلی از مقعد بیرون زده و قابل مشاهده یا لمس می‌شود. این حالت معمولاً در درجات بالاتر بواسیر داخلی (درجه 2 به بالا) رخ می‌دهد و می‌تواند با درد، ناراحتی، خارش، خونریزی و ترشحات همراه باشد.

ترومبوز

ترومبوز در بواسیر زمانی رخ می‌دهد که در یکی از وریدهای متورم، چه داخلی و چه خارجی، لخته خون تشکیل شود. این وضعیت معمولاً در بواسیر خارجی شایع‌تر است.

همچنین باعث درد ناگهانی و شدید، تورم قابل توجه و لمس توده‌ای سفت و دردناک به رنگ آبی یا بنفش در ناحیه مقعد می‌شود. بواسیر ترومبوز شده هرچند خطرناک نیست، اما به دلیل درد شدید نیاز به بررسی و درمان فوری دارد.

علت بروز بواسیر چیست؟

بیماری بواسیر در نتیجه افزایش فشار بر وریدهای ناحیه مقعد و پایین راست روده ایجاد می‌شود. عوامل متعددی می‌توانند منجر به این افزایش فشار و در نتیجه بروز هموروئید شوند. شناخت این علل به شما در پیشگیری و مدیریت بیماری کمک می‌کند. برخی از مهم‌ترین علل بروز بواسیر عبارتند از:

• یبوست مزمن و زور زدن هنگام اجابت مزاج: این یکی از اصلی‌ترین دلایل ایجاد بواسیر است. مدفوع سفت و خشک باعث فشار بیش از حد به دیواره رگ‌های مقعدی می‌شود.
• اسهال مزمن: اسهال طولانی‌مدت نیز می‌تواند باعث تحریک و التهاب ناحیه مقعد و افزایش خطر ابتلا به بواسیر شود.
• نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت: نشستن یا ایستادن برای مدت‌های طولانی، به خصوص روی سطوح سفت، می‌تواند جریان خون در ناحیه لگن را مختل کرده و فشار بر وریدها را افزایش دهد.
• بارداری: تغییرات هورمونی و افزایش فشار ناشی از رشد رحم بر وریدهای لگن در دوران بارداری، خطر ابتلا به بواسیر را در زنان باردار افزایش می‌دهد.
• چاقی و اضافه وزن: وزن اضافی بدن، به خصوص در ناحیه شکم، فشار بیشتری بر وریدهای لگن و مقعد وارد می‌کند.
• رژیم غذایی مناسب هموروئید: کمبود فیبر در رژیم غذایی منجر به سفت شدن مدفوع و یبوست می‌شود که عامل مهمی در بروز بواسیر است.
• افزایش سن: با افزایش سن، بافت‌های حمایت‌کننده در ناحیه مقعد ضعیف‌تر می‌شوند و خطر ابتلا به هموروئید افزایش می‌یابد.
• بلند کردن اجسام سنگین: بلند کردن وزنه‌های سنگین می‌تواند باعث افزایش فشار در حفره شکمی و در نتیجه فشار بر وریدهای مقعدی شود.
• سابقه خانوادگی: اگر سابقه بواسیر در خانواده وجود داشته باشد، احتمال ابتلای فرد نیز بیشتر می‌شود.

تفاوت بواسیر یا هموروئید در مردان، زنان و بارداری

بواسیر در مردان، زنان و زنان باردار علائم مشترکی دارد، اما عوامل زمینه‌ساز و شدت آن متفاوت است.

بواسیر در مردان

در مردان، یبوست مزمن، نشستن طولانی‌مدت و بلند کردن اجسام سنگین از دلایل اصلی بواسیر هستند. نشانه‌ها شامل درد، خونریزی و خارش است.

بواسیر در زنان

تغییرات هورمونی، یبوست و فشار لگنی به‌ویژه در دوران قاعدگی یا پس از زایمان، نقش زیادی در بروز بواسیر دارد.

بواسیر در بارداری

هموروئید در دوران بارداری به‌دلیل تغییرات هورمونی، فشار رحم و زور زدن در زایمان، بواسیر شایع است. پیشگیری از یبوست در این دوران ضروری است.

علائم مشترک بواسیر

1. خونریزی هنگام دفع

2. درد مقعدی، به‌ویژه در نوع خارجی

3. ترشحات لزج در بواسیر داخلی

4. بیرون‌زدگی گوشتی از مقعد

5. خارش و سوزش ناحیه مقعد

6. احساس دفع ناقص مدفوع

پیشگیری از بواسیر

پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، و این موضوع در مورد بواسیر نیز صادق است. با ایجاد تغییرات ساده در سبک زندگی و عادات غذایی می‌توان تا حد زیادی از بروز هموروئید جلوگیری کرد یا شدت آن را در صورت ابتلا کاهش داد. مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از هموروئید عبارتند از:

• مصرف فیبر کافی: رژیم غذایی غنی از فیبر، به خصوص فیبرهای محلول، به نرم نگه داشتن مدفوع و جلوگیری از یبوست کمک می‌کند. منابع خوب فیبر شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات و مغزها هستند.
• نوشیدن مایعات کافی: مصرف آب و مایعات به میزان کافی در طول روز به نرم شدن مدفوع و تسهیل دفع کمک می‌کند.
• پاسخ سریع به نیاز به اجابت مزاج: به محض احساس نیاز به دفع مدفوع، به دستشویی بروید و از به تأخیر انداختن آن خودداری کنید. به تأخیر انداختن اجابت مزاج می‌تواند باعث سفت شدن مدفوع و افزایش فشار هنگام دفع شود.
• پرهیز از زور زدن هنگام اجابت مزاج: از زور زدن بیش از حد خودداری کنید. اگر دفع مدفوع سخت است، سعی کنید از روش‌های نرم کننده مدفوع طبیعی یا ملین‌های ملایم (با مشورت پزشک) استفاده کنید.
• محدود کردن زمان نشستن در توالت: زمان نشستن در توالت را کوتاه کنید و از نشستن طولانی مدت، به خصوص در حین خواندن یا استفاده از تلفن همراه، پرهیز کنید.
• ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم به بهبود عملکرد روده و جلوگیری از یبوست کمک می‌کند.
• حفظ وزن مناسب: کاهش وزن در صورت اضافه وزن یا چاقی می‌تواند فشار بر وریدهای لگن را کاهش دهد.
• پرهیز از نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت: اگر شغل شما مستلزم نشستن یا ایستادن طولانی است، سعی کنید هر از گاهی تغییر وضعیت دهید و کمی راه بروید.

دانشگاه harvard درمورد پیشگیری بواسیر اینگونه بیان می‌کند:

فیبر همراه با مایعات کافی، مدفوع را نرم و دفع آن را آسان‌تر می‌کند و فشار روی بواسیر را کاهش می‌دهد. غذاهای پرفیبر شامل کلم بروکلی، لوبیا، سبوس گندم و جو دوسر، غذاهای سبوس‌دار و میوه‌های تازه هستند. مکمل‌های فیبر به کاهش خونریزی، التهاب و بزرگ شدن هموروئید کمک می‌کنند.

عوارض هموروئید یا بواسیر چیست؟

در بیشتر موارد، بواسیر یک بیماری جدی نیست و با درمان‌های ساده بهبود می‌یابد. با این حال، در برخی موارد، بواسیر می‌تواند منجر به عوارضی شود که نیاز به توجه پزشکی دارند. شناخت این عوارض به شما کمک می‌کند تا در صورت بروز هرگونه مشکل، به‌موقع به پزشک مراجعه کنید. برخی از عوارض احتمالی هموروئید عبارتند از:

• کم خونی: خونریزی مزمن ناشی از بیماری هموروئید، به خصوص بیماری هموروئید داخلی، می‌تواند در طولانی مدت منجر به کمبود آهن و کم خونی شود که با علائمی مانند خستگی، ضعف و رنگ پریدگی همراه است.
• ترومبوز: همانطور که قبلاً ذکر شد، تشکیل لخته خون در بواسیر (ترومبوز) می‌تواند باعث درد شدید و ناگهانی شود. اگرچه این وضعیت خطرناک نیست، اما بسیار دردناک است و ممکن است نیاز به تخلیه لخته توسط پزشک داشته باشد.
• عفونت: در موارد نادر، هموروئید (به خصوص هموروئید ترومبوز شده یا بواسیرهایی که زخم شده‌اند) ممکن است عفونی شوند که نیاز به درمان آنتی‌بیوتیکی دارد.
• نشت مدفوع: در موارد پیشرفته و طولانی‌مدت بواسیر، به خصوص بیماری هموروئید داخلی پرولاپس شده، ممکن است کنترل دریچه مقعد تحت تأثیر قرار گیرد و منجر به نشت جزئی مدفوع شود.
• شقاق مقعدی: زور زدن بیش از حد یا عبور مدفوع سفت می‌تواند منجر به ایجاد شکاف‌های کوچک و دردناک در پوست اطراف مقعد (شقاق مقعدی) شود که ممکن است همزمان با بواسیر رخ دهد.

برای درمان بواسیر یا هموروئید به کدام دکتر متخصص مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده علائم بواسیر، به خصوص خونریزی یا درد شدید، مهم است که برای تشخیص دقیق و دریافت درمان مناسب به پزشک مراجعه کنید. چندین نوع پزشک متخصص می‌توانند در تشخیص و درمان بواسیر به شما کمک کنند:

نوع پزشک	توضیحات
پزشک عمومی	در مراحل اولیه، می‌توانید به پزشک عمومی مراجعه کنید. او علائم را بررسی کرده، درمان‌های اولیه را تجویز می‌کند یا در صورت نیاز ارجاع می‌دهد.
متخصص جراح عمومی	متخصص در تشخیص و درمان بیماری‌های دستگاه گوارش از جمله هموروئید است و می‌تواند درمان‌های سرپایی یا جراحی را انجام دهد.
متخصص گوارش	در تشخیص بیماری‌های گوارشی از جمله بیماری‌های مقعدی مهارت دارد و می‌تواند هموروئید را از سایر مشکلات مشابه افتراق دهد.
فوق تخصص کولورکتال	متخصص در بیماری‌های روده بزرگ، راست‌روده و مقعد است و در درمان موارد پیچیده یا عودکننده بواسیر بسیار توانمند است.

 

انتخاب پزشک به شدت علائم شما و نظر پزشک عمومی اولیه بستگی دارد. در مواردی که تشخیص قطعی نیاز است یا علائم شدید هستند، مراجعه به متخصص جراح عمومی یا فوق تخصص کولورکتال توصیه می‌شود.

جمع‌بندی

در این مقاله بواسیر چیست را با هم بررسی کردیم. بواسیر یا هموروئید یک بیماری شایع و قابل درمان است که با علائمی مانند درد، خونریزی، خارش و تورم در ناحیه مقعد همراه است. این بیماری انواع مختلفی دارد که شامل بواسیر داخلی، خارجی، پرولاپس و ترومبوز می‌شوند.

عوامل مختلفی از جمله یبوست مزمن، بارداری، چاقی و سبک زندگی کم تحرک در بروز آن نقش دارند.

با اتخاذ راهکارهای پیشگیرانه مانند رژیم غذایی پرفیبر، نوشیدن مایعات کافی و ورزش منظم می‌توان تا حد زیادی از ابتلا به بواسیر جلوگیری کرد.

در صورت بروز علائم، مراجعه به‌موقع به پزشک (پزشک عمومی، جراح عمومی، متخصص گوارش یا فوق تخصص کولورکتال) برای تشخیص دقیق و دریافت درمان مناسب ضروری است.

درمان بواسیر بسته به شدت و نوع آن می‌تواند شامل تغییرات در سبک زندگی، دارو درمانی، روش‌های سرپایی یا در موارد شدیدتر جراحی باشد. با تشخیص و درمان به‌موقع می‌توان از پیشرفت بیماری و بروز عوارض احتمالی جلوگیری کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.

سوالات متداول

در این بخش به برخی از سوالات رایج در مورد بواسیر پاسخ می‌دهیم:

آیا بواسیر خطرناک است؟

در اغلب موارد، بواسیر خطرناک نیست و یک بیماری خوش‌خیم محسوب می‌شود. با این حال، در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به عوارضی مانند کم خونی ناشی از خونریزی مزمن یا ترومبوز دردناک شود. مهم‌ترین نکته این است که خونریزی از مقعد همیشه باید توسط پزشک بررسی شود تا علل جدی‌تر مانند سرطان روده رد شوند.

آیا بواسیر خود به خود خوب می‌شود؟

بواسیرهای خفیف، به خصوص در مراحل اولیه، ممکن است با رعایت نکات بهداشتی و تغییرات در سبک زندگی (مانند افزایش مصرف فیبر و مایعات) بهبود یابند. اما بواسیرهای بزرگتر، پرولاپس شده یا ترومبوز شده معمولاً خود به خود بهبود نمی‌یابند و نیاز به درمان پزشکی دارند. عدم درمان می‌تواند باعث پیشرفت بیماری و بروز عوارض شود.

آیا بواسیر باعث خونریزی می‌شود؟

بله، خونریزی یکی از شایع‌ترین علائم بواسیر است، به خصوص در بواسیر داخلی. این خونریزی معمولاً به صورت خون روشن روی دستمال توالت یا مدفوع مشاهده می‌شود. با این حال، هرگونه خونریزی از مقعد باید جدی گرفته شود و توسط پزشک بررسی گردد.

برای بواسیر آب سرد خوبه یا گرم؟

هر دو آب سرد و گرم می‌توانند در تسکین علائم هموروئید مفید باشند. نشستن در وان آب گرم (حمام سیتز) به مدت 15-20 دقیقه چند بار در روز می‌تواند به کاهش درد، تورم و اسپاسم عضلانی کمک کند. استفاده از کمپرس سرد یا کیسه یخ پیچیده شده در پارچه برای چند دقیقه می‌تواند به کاهش تورم و درد حاد بواسیر خارجی ترومبوز شده کمک کند.

آیا رابطه مقعدی باعث بواسیر می‌شود؟

رابطه مقعدی به طور مستقیم علت اصلی بواسیر محسوب نمی‌شود، اما می‌تواند با ایجاد فشار و آسیب به ناحیه مقعد، خطر ابتلا به آن را افزایش دهد یا بواسیر موجود را تشدید کند. اصطکاک و فشار در حین رابطه مقعدی می‌تواند باعث تحریک، التهاب و آسیب به وریدهای ناحیه شود. همچنین در صورت وجود بواسیر، رابطه مقعدی می‌تواند منجر به درد، خونریزی و آسیب بیشتر گردد.