بیماری بواسیر یا هموروئید، یکی از شایع‌ترین و در عین حال آزاردهنده‌ترین بیماری‌های ناحیه نشیمنگاهی است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با آن درگیر هستند. بسیاری از افراد به دلیل حس خجالت یا عدم آگاهی کافی، از صحبت درباره این مشکل یا مراجعه به پزشک خودداری می‌کنند که این امر می‌تواند منجر به تشدید علائم و پیچیده‌تر شدن روند درمان شود. درک صحیح این عارضه، علل و علائم آن، اولین و مهم‌ترین گام برای مدیریت و درمان موثر آن است. این محتوا به شما کمک می‌کند تا به طور کامل با این بیماری آشنا شوید و بدانید بواسیر چیست.
آگاهی از بیماری هموروئید و شناخت روش‌های درمانی موثر، به شما کمک می‌کند تا با اطمینان خاطر بیشتری برای رفع این مشکل اقدام کنید. انتخاب یک مرکز درمانی معتبر و تخصصی، نقشی کلیدی در موفقیت درمان دارد. کلینیک پارادایس به عنوان یکی از پیشروترین مراکز درمان بیماری‌های نشیمنگاهی، با بهره‌گیری از دانش روز پزشکی و تجهیزات مدرن، خدمات تخصصی جامعی را برای درمان بواسیر و سایر عارضه‌های مشابه ارائه می‌دهد تا بیماران بتوانند با کمترین درد و در سریع‌ترین زمان ممکن، بهبودی کامل خود را به دست آورند.
بواسیر چیست؟
به زبان ساده، بواسیر یا هموروئید به تورم و التهاب سیاهرگ‌ها (وریدها) در قسمت پایینی راست‌روده (رکتوم) و ناحیه مقعد گفته می‌شود. این رگ‌های خونی که به آن‌ها بالشتک‌های عروقی نیز می‌گویند، به صورت طبیعی در این ناحیه وجود دارند و وظیفه آن‌ها کمک به کنترل دفع مدفوع است. اما زمانی که این رگ‌ها تحت فشار بیش از حد قرار گیرند، متورم و گشاد شده و ساختاری شبیه به واریس پا پیدا می‌کنند که به آن بواسیر گفته می‌شود. بواسیر به دو دسته اصلی داخلی (درون کانال مقعد) و خارجی (زیر پوست اطراف مقعد) تقسیم می‌شود.
برای اینکه درک بهتری داشته باشیم که بواسیر چیست، باید بدانیم که این بالشتک‌های عروقی در حالت عادی مشکلی ایجاد نمی‌کنند. مشکل زمانی آغاز می‌شود که فشار مداوم و غیرطبیعی، مانند آنچه در اثر یبوست مزمن یا زور زدن شدید رخ می‌دهد، جریان خون را در این ناحیه مختل کرده و باعث کشیدگی و التهاب دیواره رگ‌ها می‌شود. این فرآیند منجر به بروز علائمی مانند خونریزی، درد، خارش و احساس بیرون‌زدگی از مقعد می‌گردد که کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.
cleveland clinic در مقاله ای در مورد اینکه روش بهبود هموروئید چیست چنین بیان کرده است:
پزشک عمومی یا خانواده می‌تواند علائم خفیف بواسیر را درمان کند، اما بسته به نیاز شما، تیم مراقبت شما می‌تواند شامل متخصصان گوارش و جراحان کولورکتال نیز باشد .
علائم بواسیر
علائم بواسیر بسته به نوع آن (داخلی یا خارجی)، شدت بیماری و شرایط فردی بیمار می‌تواند کاملا متفاوت باشد. شایع‌ترین و اولین نشانه‌ای که بسیاری از افراد تجربه می‌کنند، مشاهده خون روشن و تازه بر روی دستمال توالت یا در کاسه توالت پس از اجابت مزاج است. این خونریزی معمولا بدون درد است و به بواسیر داخلی نسبت داده می‌شود. در مقابل، بواسیر خارجی بیشتر با درد، خارش شدید، سوزش و احساس وجود یک توده یا برجستگی در اطراف مقعد همراه است.
نادیده گرفتن این نشانه‌ها می‌تواند منجر به پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدی‌تری مانند تشکیل لخته خون در بواسیر خارجی (بواسیر خونی) شود که با درد بسیار شدید و ناگهانی همراه است. به همین دلیل، شناخت دقیق علائم هموروئید به تشخیص زودهنگام و انتخاب روش درمانی مناسب کمک شایانی می‌کند. اگر هر یک از این علائم را تجربه می‌کنید، توصیه می‌شود برای تشخیص قطعی به پزشک متخصص مراجعه کنید.
مهم‌ترین علائم بیماری بواسیر عبارت‌اند از:
- خونریزی بدون درد: مشاهده خون قرمز روشن حین یا پس از دفع مدفوع.
- خارش یا سوزش: احساس خارش، تحریک و سوزش در ناحیه مقعد.
- درد و ناراحتی: به خصوص هنگام نشستن یا در زمان اجابت مزاج (بیشتر در بواسیر خارجی).
- تورم یا وجود توده: احساس یک توده حساس به لمس و متورم در اطراف مقعد.
- بیرون‌زدگی (پرولاپس): خروج بافت داخلی مقعد به بیرون که ممکن است پس از دفع به داخل بازگردد یا به صورت دائمی بیرون بماند.
- نشت مخاط یا مدفوع: در موارد پیشرفته، به دلیل بسته نشدن کامل دریچه مقعد.
- احساس عدم تخلیه کامل: احساس اینکه روده به طور کامل تخلیه نشده است.
عکس بواسیر
برای درک بهتر ظاهر فیزیکی این عارضه و آشنایی کاربران وب‌سایت، در این بخش یک عکس بواسیر قرار داده شده است. هدف از نمایش این تصویر، صرفا افزایش آگاهی و کمک به شناسایی اولیه علائم ظاهری بیماری است. باید توجه داشت که شکل و اندازه هموروئید در افراد مختلف متفاوت بوده و این تصویر تنها یک نمونه است. لذا از تشخیص قطعی بر اساس عکس هموروئید خودداری کرده و برای بررسی دقیق و دریافت نظر کارشناسی، حتما به پزشک متخصص کلینیک پارادایس مراجعه فرمایید.
علت بواسیر
علت اصلی و ریشه‌ای بیماری بواسیر، وارد آمدن فشار بیش از حد و طولانی‌مدت به سیاهرگ‌های ناحیه لگن و کانال مقعدی است. این فشار باعث اختلال در گردش خون، تجمع خون در رگ‌ها و در نهایت گشاد شدن و التهاب مقعدی می‌شود. شایع‌ترین عاملی که این فشار را ایجاد می‌کند، یبوست مزمن و زور زدن شدید هنگام دفع مدفوع است. وقتی فرد برای مدت طولانی به یبوست مبتلا باشد، تلاش برای دفع مدفوع سفت، فشاری مستقیم و مخرب به این عروق حساس وارد می‌کند.
علاوه بر یبوست، عوامل متعدد دیگری نیز در بروز این عارضه نقش دارند. سبک زندگی امروزی، مانند نشستن‌های طولانی‌مدت پشت میز کار یا هنگام رانندگی، می‌تواند جریان خون را در ناحیه نشیمنگاهی کند کرده و ریسک ابتلا را افزایش دهد. بررسی دقیق سبک زندگی و شرایط پزشکی هر فرد می‌تواند به شناسایی علت بواسیر و در نتیجه، پیشگیری و درمان موثرتر آن کمک کند.
مهم‌ترین دلیل و علت هموروئید شامل موارد زیر است:
- یبوست مزمن و زور زدن هنگام دفع: اصلی‌ترین و شایع‌ترین علت.
- اسهال مزمن: تحریک مداوم ناحیه مقعد می‌تواند به رگ‌ها آسیب بزند.
- نشستن‌های طولانی‌مدت: به ویژه در توالت یا روی صندلی‌های سفت.
- بارداری: فشار رحم در حال رشد به وریدهای لگنی و تغییرات هورمونی.
- اضافه وزن و چاقی: افزایش فشار داخل شکمی بر روی رگ‌های مقعدی.
- رژیم غذایی کم‌فیبر: مصرف ناکافی میوه، سبزیجات و غلات کامل که منجر به یبوست می‌شود.
- بلند کردن اجسام سنگین: انجام ورزش‌های سنگین یا مشاغلی که نیاز به بلند کردن بارهای سنگین دارند.
- افزایش سن: با بالا رفتن سن، بافت‌های حمایتی عروق مقعدی ضعیف‌تر می‌شوند.
- عوامل ژنتیکی: داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری هموروئید.
انواع بواسیر
بواسیر یا هموروئید بر اساس محل قرارگیری و وضعیت بالینی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود. شناخت این دسته‌بندی به درک بهتر علائم و انتخاب مسیر درمانی مناسب کمک می‌کند. اصلی‌ترین تقسیم‌بندی شامل بواسیر داخلی که در داخل کانال مقعد تشکیل می‌شود و بواسیر خارجی که زیر پوست اطراف مقعد به وجود می‌آید، است. بواسیر داخلی معمولا بدون درد است و با خونریزی شناخته می‌شود، در حالی که نوع خارجی اغلب با درد، خارش و تورم همراه است.
علاوه بر این دسته‌بندی اصلی، شرایط خاص دیگری نیز وجود دارند که هر کدام نیازمند توجه و رویکرد درمانی ویژه‌ای هستند. برای مثال، هموروئید ترومبوزه یا لخته شده، یک وضعیت حاد و دردناک است که نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد. بنابراین، شناخت دقیق انواع هموروئید توسط پزشک، اولین قدم برای یک درمان موفق محسوب می‌شود.
مهم‌ترین انواع بواسیر عبارت‌اند از:
- بواسیر داخلی (Internal Hemorrhoids): این نوع در قسمت داخلی رکتوم قرار دارد و قابل مشاهده نیست. به دلیل عدم وجود اعصاب حسی درد در این ناحیه، معمولا بدون درد است و تنها علامت آن خونریزی است. این نوع بواسیر بر اساس شدت بیرون‌زدگی به چهار درجه (Grade 1 to 4) تقسیم می‌شود.
- بواسیر خارجی (External Hemorrhoids): در زیر پوست اطراف دهانه مقعد ایجاد می‌شود. به دلیل وجود اعصاب فراوان در این ناحیه، می‌تواند بسیار دردناک، حساس و همراه با خارش باشد.
- بواسیر پرولاپس یا بیرون‌زده (Prolapsed Hemorrhoids): این حالت زمانی رخ می‌دهد که هموروئید داخلی به قدری بزرگ و متورم شود که از دریچه مقعد به بیرون رانده شود.
- بواسیر ترومبوزه (Thrombosed Hemorrhoids): این یک عارضه دردناک است که در آن یک لخته خون در داخل بواسیر (معمولا نوع خارجی) تشکیل می‌شود و باعث ایجاد یک توده سفت، متورم و به شدت دردناک می‌گردد.
تفاوت هموروئید داخلی و خارجی
اصلی‌ترین تفاوت هموروئید داخلی و خارجی در محل تشکیل آن‌ها است که این موضوع مستقیما بر روی علائم بیمار تاثیر می‌گذارد. هموروئید داخلی در قسمت بالایی کانال مقعد، یعنی درون رکتوم شکل می‌گیرد. این ناحیه فاقد گیرنده‌های عصبی درد است، به همین دلیل بواسیر داخلی در مراحل اولیه معمولا هیچ دردی ایجاد نمی‌کند و علامت اصلی آن خونریزی است. در مقابل، هموروئید خارجی در زیر پوست حساس اطراف دهانه مقعد به وجود می‌آید؛ ناحیه‌ای که سرشار از اعصاب حسی است و به همین دلیل، این نوع بواسیر اغلب با درد، خارش و ناراحتی همراه است.
این تفاوت در علائم، کلید تشخیص اولیه نوع بیماری است. فردی که صرفا پس از اجابت مزاج با خونریزی بدون درد مواجه می‌شود، به احتمال زیاد به بواسیر داخلی مبتلاست، در حالی که احساس وجود یک توده دردناک و حساس در لبه مقعد، بیشتر به نفع بواسیر خارجی است. درک تفاوت هموروئید خارجی و داخلی به بیمار کمک می‌کند تا بتواند شرح حال دقیق‌تری به پزشک خود ارائه دهد و روند تشخیص را تسهیل کند.
| ویژگی | هموروئید داخلی | هموروئید خارجی |
| محل تشکیل | درون کانال مقعد (بالای خط دندانه‌ای) | زیر پوست اطراف دهانه مقعد (پایین خط دندانه‌ای) |
| احساس درد | معمولا بدون درد است | اغلب دردناک و حساس به لمس است |
| علامت اصلی | خونریزی قرمز روشن و بدون درد | درد، خارش، تورم و وجود توده |
| قابلیت مشاهده | در حالت عادی دیده نمی‌شود (مگر پرولاپس شود) | به صورت یک برجستگی یا توده قابل مشاهده است |
| عارضه شایع | بیرون‌زدگی یا پرولاپس | تشکیل لخته خون یا ترومبوزه شدن |
روش های تشخیص هموروئید
تشخیص بیماری هموروئید معمولا با مراجعه به پزشک متخصص و شرح حال بیمار آغاز می‌شود. پزشک با پرسیدن سوالاتی در مورد علائم شما مانند خونریزی، درد، خارش و سابقه یبوست، اطلاعات اولیه را به دست می‌آورد. اولین قدم در معاینه بالینی، بررسی چشمی ناحیه مقعد برای تشخیص بواسیر خارجی است. در این مرحله، پزشک به دنبال هرگونه توده، تورم، التهاب یا تغییر رنگ پوست در این ناحیه خواهد بود.
در صورتی که مشکوک به وجود بواسیر داخلی باشد یا نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر وجود داشته باشد، از روش‌های تشخیصی تکمیلی استفاده می‌شود. انتخاب بهترین روش های تشخیص هموروئید به پزشک کمک می‌کند تا شدت بیماری را ارزیابی کرده و آن را از سایر مشکلات جدی‌تر مانند شقاق، فیستول، پولیپ یا حتی سرطان روده بزرگ متمایز کند. این معاینات معمولا سریع و با کمترین ناراحتی انجام می‌شوند.
رایج‌ترین روش‌های تشخیص بواسیر عبارت‌اند از:
- معاینه فیزیکی و بررسی سوابق پزشکی: اولین و مهم‌ترین قدم برای تشخیص.
- معاینه رکتوم با انگشت (Digital Rectal Exam): پزشک با استفاده از دستکش و مواد روان‌کننده، کانال مقعد را برای بررسی وجود توده‌های غیرطبیعی معاینه می‌کند.
- آنوسکوپی (Anoscopy): با استفاده از یک لوله کوتاه و چراغ‌دار به نام آنوسکوپ، داخل کانال مقعد و قسمت پایینی رکتوم مشاهده می‌شود.
- سیگموئیدوسکوپی (Sigmoidoscopy): برای بررسی قسمت انتهایی روده بزرگ (کولون سیگموئید) از یک لوله انعطاف‌پذیر استفاده می‌شود.
- کولونوسکوپی (Colonoscopy): در مواردی که نیاز به بررسی کامل روده بزرگ باشد (مثلا برای رد کردن احتمال سرطان)، این روش تجویز می‌شود.
روش های پیشگیری از بواسیر
خوشبختانه بخش بزرگی از موارد ابتلا به بواسیر با اصلاح سبک زندگی و رعایت عادات صحیح، قابل پیشگیری است. کلیدی‌ترین اصل در پیشگیری از این بیماری، جلوگیری از یبوست و کاهش فشار بر روی وریدهای مقعدی است. این هدف عمدتا از طریق اصلاح رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی محقق می‌شود. داشتن یک رژیم غذایی سرشار از فیبر (موجود در میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و غلات کامل) باعث نرم شدن مدفوع و تسهیل عبور آن از روده می‌شود و نیاز به زور زدن را از بین می‌برد.
نوشیدن آب و مایعات کافی نیز نقش مکملی در کنار مصرف فیبر دارد و به حفظ نرمی مدفوع کمک می‌کند. علاوه بر تغذیه، عادات صحیح در دستشویی و فعالیت بدنی منظم نیز بسیار مهم هستند. به کار بستن این روش های پیشگیری از بواسیر نه تنها از بروز این عارضه جلوگیری می‌کند، بلکه به سلامت کلی سیستم گوارش، کنترل وزن و بهبود کیفیت زندگی شما نیز کمک شایانی خواهد کرد.
موثرترین روش‌های پیشگیری از هموروئید عبارت‌اند از:
- افزایش مصرف فیبر: روزانه بین ۲۵ تا ۳۵ گرم فیبر از طریق منابع غذایی طبیعی مصرف کنید.
- نوشیدن مایعات فراوان: حداقل ۸ لیوان آب یا سایر مایعات سالم در طول روز بنوشید.
- ورزش منظم: حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط مانند پیاده‌روی در اکثر روزهای هفته داشته باشید.
- اجتناب از زور زدن: هنگام اجابت مزاج از وارد کردن فشار و زور بیش از حد خودداری کنید.
- عدم به تاخیر انداختن اجابت مزاج: به محض احساس نیاز، به دستشویی بروید. نگه داشتن مدفوع آن را خشک و دفع آن را سخت‌تر می‌کند.
- اجتناب از نشستن طولانی‌مدت: به خصوص در توالت. از مطالعه کردن یا کار با موبایل در دستشویی بپرهیزید.
- حفظ وزن مناسب: کاهش وزن اضافی، فشار روی ناحیه لگن و مقعد را کاهش می‌دهد.
روش های درمانی
خوشبختانه امروزه گزینه‌های درمانی متعددی برای بیماری بواسیر وجود دارد و انتخاب بهترین روش به نوع، شدت و علائم بیماری بستگی دارد. برای موارد خفیف (درجه ۱ و ۲)، اغلب درمان‌های خانگی و اصلاح سبک زندگی کافی است. این رویکردها بر کاهش فشار، نرم کردن مدفوع و تسکین علائم موضعی تمرکز دارند. هدف اصلی در این مرحله، مدیریت بیماری و جلوگیری از پیشرفت آن بدون نیاز به مداخله پزشکی تهاجمی است.
در موارد شدیدتر و پیشرفته‌تر (درجه ۳ و ۴) که بواسیر با درد شدید، خونریزی مداوم یا بیرون‌زدگی همراه است، درمان‌های پزشکی و کلینیکال ضرورت پیدا می‌کند. انتخاب از میان روش های درمانی مختلف، از اقدامات کم‌تهاجمی داخل مطب گرفته تا جراحی‌های پیشرفته، نیازمند تشخیص دقیق و مشاوره با پزشک متخصص است تا بهترین نتیجه با کمترین عوارض و کوتاه‌ترین دوره نقاهت حاصل شود.
مهم‌ترین روش‌های درمانی بیماری هموروئید عبارت‌اند از:
- درمان خانگی و گیاهی: این روش‌ها شامل اصلاح رژیم غذایی (افزایش فیبر و مایعات)، استفاده از حمام سیتز (نشستن در آب گرم)، استفاده از کمپرس سرد برای کاهش تورم و بهره‌گیری از پمادها و کرم‌های موضعی بدون نسخه برای تسکین درد و خارش است. این روش‌ها برای مدیریت علائم خفیف بسیار موثرند.
- بستن رگ با حلقه لاستیکی (رابربند): یکی از شایع‌ترین روش‌های کلینیکال برای بواسیر داخلی است. در این روش، دکتر بواسیر یک حلقه لاستیکی کوچک را در پایه بواسیر قرار می‌دهد تا جریان خون آن قطع شود. پس از چند روز، بواسیر خشک شده و خودبه‌خود می‌افتد.
- لیزر درمانی (Laser Therapy): یکی از مدرن‌ترین و موثرترین روش‌ها برای درمان انواع بواسیر است. در این روش با استفاده از انرژی لیزر، بافت هموروئید با دقت بالا و حداقل خونریزی برداشته یا سوزانده می‌شود. از مزایای آن می‌توان به درد کمتر، دوره نقاهت کوتاه‌تر و عدم نیاز به بستری اشاره کرد.
- جراحی (هموروئیدکتومی): این روش به عنوان درمان قطعی برای بواسیرهای بسیار بزرگ، شدید و خارجی در نظر گرفته می‌شود. در جراحی، بافت اضافی که باعث خونریزی و بیرون‌زدگی شده به طور کامل برداشته می‌شود. اگرچه این روش بسیار موثر است، اما دوره نقاهت طولانی‌تری نسبت به لیزر دارد.
نتیجه گیری
بیماری بواسیر یا هموروئید، اگرچه یک عارضه شایع و گاها دردناک است، اما با آگاهی و اقدام به‌موقع کاملا قابل مدیریت و درمان است. مهم‌ترین نکته، درک این موضوع است که بواسیر چیست و چه عواملی باعث بروز آن می‌شود. با اصلاح سبک زندگی، پیروی از یک رژیم غذایی سالم و غنی از فیبر، نوشیدن آب کافی و پرهیز از زور زدن، می‌توان تا حد زیادی از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرد یا علائم آن را کنترل نمود. هرگز نباید به دلیل خجالت، علائمی مانند خونریزی مقعدی را نادیده گرفت، زیرا مراجعه زودهنگام به پزشک می‌تواند از پیشرفت بیماری و نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر جلوگیری کند.
برای افرادی که با بیماری هموروئید در مراحل پیشرفته درگیر هستند و روش‌های خانگی برایشان موثر نبوده، مراجعه به یک مرکز درمانی تخصصی ضروری است. کلینیک پارادایس به عنوان یک مرکز پیشرو و تخصصی در زمینه جراحی بواسیر و درمان سایر بیماری‌های نشیمنگاهی، با بهره‌گیری از جدیدترین تکنولوژی‌ها مانند لیزردرمانی و کادری مجرب، به شما کمک می‌کند تا با کمترین درد و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، به بهبودی کامل دست یابید و کیفیت زندگی خود را بازیابید.
سوالات متداول
بیماری بواسیر چیست؟
بیماری بواسیر یا هموروئید به تورم و التهاب رگ‌های خونی در ناحیه انتهایی روده (رکتوم) و مقعد گفته می‌شود. این عارضه به دلیل افزایش فشار بر این رگ‌ها ایجاد شده و می‌تواند منجر به علائمی مانند خونریزی، درد و خارش شود.
علت بیماری هموروئید چیست؟
علت اصلی بیماری هموروئید، افزایش فشار مزمن بر وریدهای مقعدی است. عواملی مانند یبوست مزمن و زور زدن هنگام دفع، نشستن‌های طولانی‌مدت، بارداری، اضافه وزن و رژیم غذایی کم‌فیبر از مهم‌ترین دلایل بروز آن هستند.
علائم بواسیر چیست؟
شایع‌ترین علائم شامل خونریزی قرمز روشن پس از اجابت مزاج، درد و ناراحتی در ناحیه مقعد، خارش و سوزش، احساس وجود توده یا برجستگی در اطراف مقعد و در موارد شدیدتر، بیرون‌زدگی بافت از مقعد است.
روش های پیشگیری از بیماری هموروئید چیست؟
بهترین روش‌های پیشگیری شامل مصرف رژیم غذایی پرفیبر، نوشیدن آب فراوان، ورزش منظم، اجتناب از نشستن طولانی و زور زدن در توالت و حفظ وزن ایده‌آل است. این اقدامات به نرم شدن مدفوع و کاهش فشار بر ناحیه مقعد کمک می‌کنند.
