فیستول مقعدی یکی از بیماریهای شایع و دردناک ناحیه نشیمن‌گاه است که معمولاً به دنبال آبسه یا عفونت‌های مزمن ایجاد می‌شود. اگر این عارضه به موقع درمان نشود، می‌تواند موجب ناراحتی‌های شدید و حتی اختلال در زندگی روزمره فرد شود. درمان فیستول بسته به نوع، محل و عمق آن می‌تواند از روشهای ساده تا جراحی‌های پیچیده متغیر باشد.
در این مقاله به بررسی کامل انواع روشهای عمل فیستول مقعدی از جمله فیستولوتومی، لیزر، تکنیک LIFT و استفاده از نخ ستون می‌پردازیم. همچنین مراقبت‌های بعد از عمل، تغذیه مناسب، عوارض احتمالی و نحوه ترمیم زخم به‌طور کامل شرح داده شده است. کلینیک پارادایس با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته و تیم پزشکی مجرب، امکان انجام دقیق و ایمن این جراحی‌ها را فراهم کرده و شرایط لازم برای درمان و عمل را برای بیماران فراهم می‌سازد.
انواع مختلف عمل فیستول مقعدی
برای عمل فیستول مقعدی، بسته به نوع، شدت و محل قرارگیری فیستول، روشهای جراحی مختلفی وجود دارد. هر یک از این روش‌ها با هدف از بین بردن مسیر غیرطبیعی فیستول، جلوگیری از عفونت و حفظ عملکرد عضلات اطراف مقعد انجام می‌شوند. از رایج‌ترین انواع عمل فیستول مقعدی می‌توان به فیستولوتومی، استفاده از نخ استن، تکنیک فلپ آدوانسمنت، پلاگین بیولوژیکی، چسب فیبرین، لیزر فیستول، روش لیفت (LIFT) و کوتر اشاره کرد. انتخاب روش مناسب معمولاً به تشخیص پزشک متخصص و شرایط بیمار بستگی دارد تا بهترین نتیجه با کمترین عوارض حاصل شود.
عمل فیستولوتومی
فیستولوتومی رایج‌ترین روش جراحی برای عمل فیستول مقعدی است که در آن مسیر فیستول به طور کامل باز شده و به شکل یک شیار درآورده می‌شود تا از داخل به بیرون ترمیم یابد. این روش معمولاً برای فیستول‌های سطحی یا ساده مناسب است و موفقیت بالایی دارد، اما ممکن است در مواردی باعث آسیب به عضله اسفنکتر و بی‌اختیاری شود.
عمل استن یا ستون
در روش استن، یک نخ یا لوله انعطاف‌پذیر از مسیر فیستول عبور داده شده و در بیرون گره زده می‌شود تا با گذشت زمان به آرامی مسیر فیستول را باز کند یا ترشحات آن را تخلیه نگه دارد. این روش برای فیستول‌های پیچیده یا عمیق که با عضلات کنترل‌کننده مدفوع در ارتباط هستند، به‌کار می‌رود.
عمل فلپ آدوانسمنت
در روش فلپ آدوانسمنت، دهانه داخلی فیستول بسته می‌شود و روی آن یک لایه بافت سالم (فلپ) از رکتوم یا پوست اطراف کشیده و بخیه زده می‌شود. این روش برای بیمارانی که نگران آسیب به عضله اسفنکتر و بی‌اختیاری هستند مناسب است و درصد موفقیت قابل قبولی دارد.
پلاگین بیولوژیکی
پلاگین بیولوژیکی یک ماده طبیعی (معمولاً ساخته‌شده از کلاژن حیوانی) است که درون مسیر فیستول قرار داده می‌شود تا مانند یک مانع عمل کرده و باعث بسته شدن فیستول شود. این روش غیرتهاجمی‌تر است و احتمال آسیب به اسفنکتر در آن بسیار کم است، اما میزان موفقیت آن نسبت به روشهای تهاجمی کمتر است.
چسب فیبرین
چسب فیبرین یک ماده تزریقی ساخته‌شده از پروتئین‌های طبیعی بدن انسان است که در مسیر فیستول تزریق می‌شود تا آن را ببندد و ترمیم بافتی را تحریک کند. این روش بدون نیاز به جراحی انجام می‌شود و بیشتر برای موارد فیستول ساده کاربرد دارد، اما احتمال بازگشت بیماری در آن نسبتاً بالاست.
لیزر فیستول
در روش لیزر، یک فیبر نوری به داخل مسیر فیستول وارد می‌شود و با انرژی لیزری، بافت فیستول از داخل تخریب و بسته می‌شود. این روش نوین، کم‌تهاجمی و دقیق است و به عضلات اطراف آسیب نمی‌زند، اما نیازمند تجهیزات تخصصی و تجربه جراح است.
روش لیفت
در این روش، مسیر فیستول در ناحیه بین عضلات داخلی و خارجی اسفنکتر شناسایی، بسته و از بین برده می‌شود. روش لیفت مخصوص فیستول‌های پیچیده است و مزیت اصلی آن، حفظ کامل عملکرد عضلات و کاهش خطر بی‌اختیاری است.
کوتر یا الکتروکوتر
در روش کوتر، با استفاده از جریان برق و گرما، مسیر فیستول سوزانده و بسته می‌شود. این روش در برخی مراکز برای فیستول‌های خاص استفاده می‌شود اما در مقایسه با دیگر روش‌ها کمتر رایج است و نیازمند دقت بالا برای جلوگیری از آسیب به بافت‌های اطراف می‌باشد.
راه رفتن بعد از عمل فیستول مقعدی
راه رفتن بعد از عمل فیستول مقهدی معمولاً بلافاصله پس از به هوش آمدن بیمار امکان‌پذیر است، اما باید با احتیاط و به‌صورت محدود انجام شود. فعالیت بدنی سبک مانند پیاده‌روی کوتاه‌مدت می‌تواند به بهبود گردش خون، کاهش ریسک لخته شدن خون و تسریع روند بهبود کمک کند. با این حال، نشستن طولانی‌مدت یا راه رفتن زیاد ممکن است باعث فشار به ناحیه جراحی و افزایش درد یا التهاب شود. بنابراین، بهتر است بیمار طبق توصیه پزشک، به تدریج سطح فعالیت خود را افزایش دهد و از انجام کارهای سنگین تا زمان بهبودی کامل خودداری کند.
بعد از عمل فیستول مقعدی چه بخوریم
تغذیه مناسب بعد از عمل فیستول مقعدی نقش مهمی در کاهش درد، جلوگیری از یبوست و تسریع روند بهبودی دارد. توصیه می‌شود در روزهای ابتدایی پس از جراحی، از غذاهای نرم، سبک و پر فیبر مانند سوپ، پوره، سبزیجات پخته، میوه‌های ملین (مثل آلو و انجیر) و غلات کامل استفاده شود. نوشیدن آب فراوان (حداقل ۸ لیوان در روز) نیز به نرم شدن مدفوع و جلوگیری از فشار هنگام دفع کمک می‌کند. همچنین باید از مصرف غذاهای چرب، سرخ‌کردنی، تند، فرآوری‌شده و پرنمک پرهیز کرد تا از تحریک دستگاه گوارش جلوگیری شود. رعایت این نکات به کاهش ناراحتی هنگام اجابت مزاج و جلوگیری از آسیب به محل جراحی کمک می‌کند.
براساس تحقیقات موسسه سلامت pristyncare؛
وعده‌های غذایی سنگین و پرحجم: از مصرف وعده‌های غذایی بزرگ و سنگین پرهیز کنید. این کار به بهبود فرآیند هضم کمک کرده و به روده‌ها فرصت استراحت می‌دهد.
لبنیات پرچرب: محصولاتی مانند شیر پرچرب، پنیرهای چرب و سایر فرآورده‌های سنگین لبنی (مانند خامه) بهتر است مصرف نشوند، زیرا هضم آن‌ها دشوارتر است و ممکن است روند بهبودی پس از جراحی فیستول را مختل کنند.
توصیه‌های تغذیه‌ای مهم پس از جراحی فیستول
-
مصرف میوه‌های ملین مانند آلو، انجیر و کیوی
-
استفاده از غذاهای نرم و پر فیبر مانند سوپ سبزیجات و پوره سیب‌زمینی
-
نوشیدن زیاد آب و مایعات طبیعی (مانند آبمیوه رقیق‌شده)
-
پرهیز از غذاهای تند، چرب و سرخ‌شده
-
اجتناب از نوشیدنی‌های کافئین‌دار و گازدار تا حد امکان
-
مصرف تدریجی غذا و پرهیز از پرخوری برای کاهش فشار شکمی
عکس بعد از عمل فیستول مقعدی
در ادامه، عکس بعد از عمل فیستول قرار داده شده تا تصویری واقعی از ناحیه جراحی و روند بهبودی برای آشنایی بیشتر بیماران ارائه شود.
دوران نقاهت بعد از عمل فیستول مقعدی
دوران نقاهت بعد از عمل فیستول مقعدی معمولاً بین ۲ تا ۶ هفته طول می‌کشد و به نوع جراحی، شدت بیماری و شرایط بدنی بیمار بستگی دارد. در این مدت، رعایت بهداشت ناحیه مقعد، مصرف داروهای تجویز‌شده، تغذیه مناسب و اجتناب از فعالیت‌های سنگین اهمیت زیادی دارد. برخی بیماران ممکن است در روزهای اول درد، سوزش یا ترشح از محل جراحی را تجربه کنند که با مراقبت‌های درست و پیروی از توصیه‌های پزشکی به مرور کاهش می‌یابد. همچنین برای جلوگیری از یبوست و فشار هنگام دفع، مصرف غذاهای پرفیبر و مایعات فراوان توصیه می‌شود تا فرآیند بهبودی با کمترین مشکل طی شود.
| موضوع مراقبتی | توضیحات |
| مدت نقاهت | بین ۲ تا ۶ هفته بسته به نوع عمل و شرایط جسمی بیمار |
| بهداشت ناحیه جراحی | شست‌وشوی روزانه با آب ولرم و خشک‌کردن کامل ناحیه |
| کنترل درد | مصرف منظم داروهای تجویزی مانند مسکن‌ها و ضدالتهاب‌ها |
| جلوگیری از یبوست | مصرف غذاهای پرفیبر، میوه، سبزیجات و نوشیدن مایعات کافی |
| فعالیت‌های بدنی | استراحت کافی در روزهای اول، پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین |
| مراجعه به پزشک | ویزیت منظم برای بررسی روند ترمیم و برداشتن نخ در صورت نیاز |
درمان زخم فیستول بعد از عمل
درمان زخم فیستول بعد از عمل نیازمند مراقبت منظم و رعایت بهداشت دقیق ناحیه جراحی است تا از عفونت، تاخیر در ترمیم و عوارض بعدی جلوگیری شود. شست‌وشوی روزانه با آب ولرم (یا سرم شست‌وشو)، خشک نگه‌داشتن محل، استفاده از داروهای تجویز‌شده مانند پماد آنتی‌بیوتیک یا ضدالتهاب، و نشستن در وان آب گرم (حمام سیتز) به بهبود سریع‌تر زخم کمک می‌کند. همچنین، تعویض منظم پانسمان و پرهیز از نشستن طولانی‌مدت یا فعالیت‌های سنگین در این دوران اهمیت زیادی دارد. در صورت مشاهده ترشح زیاد، بوی نامطبوع یا تب، باید فوراً به پزشک مراجعه شود.
پماد بعد از عمل فیستول مقعدی
استفاده از پماد مناسب بعد از عمل فیستول مقعدی نقش مهمی در کاهش التهاب، پیشگیری از عفونت و تسریع روند ترمیم زخم دارد. بسته به نظر پزشک، ممکن است پمادهای آنتی‌بیوتیک مانند تتراسایکلین یا جنتامایسین، پمادهای ضدالتهاب مانند هیدروکورتیزون، یا پمادهای ترمیم‌کننده مثل زینک اکساید تجویز شوند. این پمادها معمولاً باید پس از شست‌وشوی ناحیه و خشک کردن کامل، به آرامی روی محل جراحی اعمال شوند. همچنین در برخی موارد، پمادهای مشابه پس از درمان شقاق نیز تجویز می‌شوند و عملکرد مشابهی در کاهش درد و تسریع بهبودی دارند. استفاده صحیح و منظم از پمادها می‌تواند از بروز درد، سوزش یا عفونت جلوگیری کرده و روند بهبودی را سریع‌تر و راحت‌تر کند.
علت خونریزی بعد از عمل فیستول مقعدی
خونریزی خفیف بعد از عمل فیستول مقعدی در روزهای ابتدایی طبیعی است و معمولاً به دلیل باز بودن زخم جراحی و تحریک ناحیه هنگام دفع یا نشستن ایجاد می‌شود. این خونریزی اغلب به صورت لکه‌بینی یا خون‌آبه است و به مرور زمان کاهش می‌یابد. با این حال، اگر خونریزی شدید، مداوم یا همراه با درد زیاد، تب و ترشح بدبو باشد، می‌تواند نشانه‌ای از عفونت، باز شدن بخیه یا آسیب به عروق ناحیه باشد و نیاز به بررسی فوری توسط پزشک دارد. رعایت بهداشت، استفاده از ملین‌ها برای جلوگیری از یبوست، و پرهیز از فشار به ناحیه می‌تواند به کاهش خونریزی کمک کند.
نحوه برداشتن نخ فیستول
برداشتن نخ فیستول (نخ ستن یا Seton) معمولاً پس از کاهش التهاب و بسته شدن نسبی مسیر فیستول، توسط پزشک و در محیط استریل انجام می‌شود. این نخ که برای باز نگه داشتن مسیر فیستول و تخلیه ترشحات به کار می‌رود، ممکن است به‌صورت تدریجی سفت شده و خودش به مرور خارج شود یا در موعد مشخص توسط پزشک برداشته شود. فرآیند برداشتن نخ معمولاً بدون نیاز به بیهوشی انجام می‌گیرد و ممکن است کمی ناراحت‌کننده اما قابل تحمل باشد. همچنین در برخی موارد مشابه مانند درمان کیست مویی نیز روش‌هایی با هدف تخلیه و ترمیم تدریجی به کار می‌روند. پس از برداشتن نخ، مراقبت‌های پس از جراحی مانند شست‌وشوی منظم و پرهیز از فشار به ناحیه همچنان ضروری است تا روند بهبود کامل شود و از عود مجدد جلوگیری گردد.
مراحل برداشتن نخ فیستول
-
ارزیابی وضعیت فیستول: پزشک ابتدا مسیر فیستول، میزان ترشحات و روند کاهش التهاب را بررسی می‌کند.
-
آماده‌سازی محیط استریل: ناحیه مقعد با مواد ضدعفونی‌کننده تمیز شده و بیمار در وضعیت مناسب قرار می‌گیرد.
-
کاهش فشار نخ (در صورت نیاز): در برخی موارد، پیش از برداشتن کامل، پزشک ممکن است به‌تدریج نخ را سفت کند تا به خروج خودبه‌خود آن کمک کند.
-
برداشتن نخ: نخ ستن به‌آرامی از مسیر فیستول خارج می‌شود. این مرحله معمولاً بدون نیاز به بی‌حسی یا با بی‌حسی موضعی انجام می‌گیرد.
-
بررسی و پانسمان: پس از خارج‌سازی نخ، ناحیه بررسی و در صورت نیاز پانسمان می‌شود.
-
مراقبت‌های پس از برداشتن: بیمار باید مراقبت‌های بعدی مانند شست‌وشوی روزانه، پرهیز از یبوست و مراجعه منظم به پزشک را رعایت کند.
عوارض عمل فیستول مقعدی
عمل فیستول مقعدی در بیشتر موارد با موفقیت انجام می‌شود، اما مانند هر عمل جراحی ممکن است با عوارضی همراه باشد. از جمله عوارض احتمالی می‌توان به درد و خونریزی بعد از جراحی، عفونت ناحیه عمل، بی‌اختیاری جزئی در کنترل گاز یا مدفوع (در مواردی که عضله اسفنکتر درگیر باشد)، تأخیر در ترمیم زخم، بازگشت یا عود مجدد فیستول و ایجاد جای زخم اشاره کرد. رعایت دقیق توصیه‌های پزشکی، مراقبت از زخم، تغذیه مناسب و پیگیری‌های منظم پس از جراحی می‌تواند احتمال بروز این عوارض را کاهش دهد و روند بهبودی را تسریع کند.
نتیجه‌گیری نهایی
درمان فیستول مقعدی نیازمند بررسی دقیق و انتخاب بهترین روش جراحی متناسب با شرایط بیمار است. با رعایت نکات بهداشتی و مراقبت‌های لازم پس از عمل، می‌توان روند بهبودی را تسریع کرده و از بروز عوارض جلوگیری کرد. در صورتی که به دنبال درمان قطعی و ایمن این بیماری هستید، کلینیک تخصصی پارادایس با بهره‌گیری از روشهای نوین و پزشکان متخصص، گزینه‌ای مطمئن برای شما خواهد بود.
سوالات متداول
آیا عمل فیستول مقعدی درد دارد؟
بیشتر بیماران پس از جراحی درد خفیف تا متوسط دارند که با دارو قابل کنترل است.
چه مدت بعد از عمل می‌توان به فعالیت روزانه برگشت؟
بیشتر افراد بین ۳ تا ۷ روز پس از جراحی می‌توانند فعالیت‌های سبک را شروع کنند.
آیا امکان عود فیستول پس از عمل وجود دارد؟
بله، در برخی موارد ممکن است فیستول مجدد ایجاد شود، به‌ویژه اگر مسیر آن به‌طور کامل بسته نشده باشد.
چه زمانی نیاز به برداشتن نخ فیستول است؟
زمان برداشتن نخ بسته به شرایط بیمار معمولاً بین ۲ تا ۶ هفته بعد از عمل توسط پزشک تعیین می‌شود.